Tínte

f -, -n чарні́ла, атра́мант

◊ klar wie dícke ~ — жарт. я́сна як бо́жы дзень

du hast wohl ~ gesóffen! — груб. ты што, блёкату нае́ўся?

in der ~ sítzen*, in die ~ geráten* — разм. се́сці ў лу́жыну, быць у бядзе́

da müsste ich ja ~ gesóffen háben! — я быў бы не ў сваі́м ро́зуме, каб гэ́та зрабі́ў!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

налі́ць I сов.

1. в разн. знач. нали́ть;

н. шкля́нку ча́ю — нали́ть стака́н ча́ю;

н. малака́ ў спо́дак — нали́ть молока́ в блю́дце;

н. чарні́ла на стол — нали́ть черни́л на стол;

н. чарні́цы гарэ́лкай — нали́ть черни́ку во́дкой;

2. (о злаках) нали́ться, нали́ть;

жы́та ўжо наліло́ — рожь уже́ налила́сь (налила́)

налі́ць II сов. (изготовить посредством отливки) нали́ть;

н. свінцо́вых куль — нали́ть свинцо́вых пуль

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

absorb

[əbˈzɔrb]

v.t.

1) уця́гваць; убіра́ць; усмо́ктваць

A blotter absorbs ink — Прамака́тка ўця́гвае чарні́ла

to absorb water — убіра́ць ваду́

2) асымілява́ць; паглына́ць

The United States has absorbed millions of immigrants — Амэ́рыка асымілява́ла мільёны імігра́нтаў

3) засво́йваць, разуме́ць

to absorb the full meaning of a remark — зразуме́ць по́ўны сэнс заўва́гі

4) захапля́ць усю́ ўва́гу, мо́цна ціка́віць

The circus absorbed the boys — Цырк по́ўнасьцяй захапі́ў ува́гу хлапцо́ў

5) паглына́ць

Anything black absorbs most of the light rays — Усё чо́рнае паглына́е бальшыню́ сьветлавы́х про́мняў

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

сплы́сці сов.

1. сплыть;

кла́дка ~ла́ ў час паво́дкі — мостки́ сплы́ли во вре́мя полово́дья;

2. прям., перен. уплы́ть;

ло́дка ~ла́ — ло́дка уплыла́;

маладо́сць даўно́ ~ла́ — мо́лодость давно́ уплыла́;

гро́шы ~лі́ за адзі́н дзень — де́ньги уплы́ли за оди́н день;

3. (о жидкостях) стечь;

ка́пля чарні́ла ~ла́ з пяра́ — ка́пля черни́л стекла́ с пера́;

4. (кровью) исте́чь, изойти́;

◊ с. з вадо́ю — уплы́ть с водо́й;

было́ ды ~ло́ — погов. бы́ло да сплы́ло

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

асадка, ‑і, ДМ ‑дцы, ж.

1. Дзеянне паводле дзеясл. асядаць — асесці (у 1 знач.).

2. Дзеянне і стан паводле дзеясл. асадзіць 1 (у 1 знач.).

3. Спец. Глыбіня апускання судна ў ваду. Карабель з глыбокай асадкай. Няпоўны асадка.

4. Спец. У кавальскай справе — ковачная аперацыя, пры якой павялічваецца таўшчыня загатоўкі за кошт яе вышыні.

5. Тое, што і асада 2 (у 2 і 3 знач.). На сценах віселі розныя малюнкі ў прыгожых асадках. Колас. // Драўляная частка якога‑н. інструмента, прылады, якая з’яўляецца дзяржаннем металічнай або якой‑н. іншай часткі. Асадка долата. ▪ Дзед Трыфан любіў буслоў, як любіў ён і галубоў, для якіх спецыяльна на гарышчы хаты ставіў асадкі старых рашотаў, і птушкі ў іх вілі гнёзды. Сабаленка. // Пісьмовая прылада — палачка, у якую ўстаўляецца пяро; тое, што і ручка (у 3 знач.). А тым часам галоўнае было ўсё ўперадзе: дастаць аркуш паперы для кантракта, асадку, чарніла, пяро. Колас. Прывычным вокам Варанецкі агледзеў іх, прывычным жэстам узяў асадку і падпісаў некалькі паперак. Скрыган. А ў рабочым пакоі ляжала асадка і пачаты ліст да маскоўскага сябра. Лужанін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

налі́ць, ‑лью́, ‑лье́ш, ‑лье́; ‑льём, ‑льяце́ і ‑лію́, ‑ліе́ш, ‑ліе́; ‑ліём, ‑ліяце́; пр. налі́ў, ‑ліла́, ‑ліло́; заг. налі́; зак.

1. што і чаго. Уліваючы якую‑н. вадкасць, напоўніць што‑н. Закіпеў чайнік. Святлана наліла шклянку і падала мужу. Шахавец. — Матуля, дайце нам папіць чаго-небудзь, — папрасіў адзін з.. [чырвонаармейцаў].. Хрысціна наліла кубак малака, працягнула старэйшаму. Жычка. / у безас. ужыв. Наліло поўную бочку дажджавой вады. // Уліць у што‑н. у якой‑н. колькасці. Наліць вады ва ўмывальнік. Наліць талерку супу. ▪ Аляксей Іванавіч змоўк, наліў у шклянку вады і выпіў. Скрыпка.

2. без дап. (пераважна ў форме дзеепрым. зал. пр.). Разм. Тое, што і наліцца (у 4 знач.). Каласы ўжо налілі. ▪ Вінаград, наліты поўна сокамі, Хіліць долу гнуткія сукі. Калачынскі.

3. перан.; што. Напоўніць якой‑н. якасцю, якім‑н. пачуццём, адчуваннем. Ідзі, хай агорне душу, Налье вастрынёю зрок Трываласць твайго народа На першай з людскіх дарог. Лужанін. Распраналася .. [Маша] марудна — ад утомы, якая роўным цёплым цяжарам наліла цела. Мележ.

4. чаго і без дап. Разліць па паверхні чаго‑н. Наліць на стол вады. Наліць на абрус чарніла.

5. чаго. Зрабіць, вырабіць ліццём нейкую колькасць чаго‑н. Наліць дэталей.

•••

Цераз верх наліць (насыпаць) — наліць, насыпаць чаго‑н. звыш меры.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прапусці́ць сов.

1. в разн. знач. пропусти́ть;

п. у парк — пропусти́ть в парк;

папе́ра ~ці́ла чарні́ла — бума́га пропусти́ла черни́ла;

стало́вая за дзень ~ці́ла чаты́рыста наве́двальнікаў — столо́вая за день пропусти́ла четы́реста посети́телей;

п. сту́жку праз кальцо́ — пропусти́ть ле́нту че́рез кольцо́;

п. дзяце́й упе́рад — пропусти́ть дете́й вперёд;

п. уро́к — пропусти́ть уро́к;

п. ча́рку — пропусти́ть рю́мку;

2. пропусти́ть, опусти́ть;

п. падрабя́знасці — пропусти́ть (опусти́ть) подро́бности;

3. (не воспользоваться чем-л.) пропусти́ть, упусти́ть;

п. зру́чны мо́мант — пропусти́ть (упусти́ть) удо́бный моме́нт;

◊ п. мі́ма вушэ́й — пропусти́ть ми́мо уше́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

расплысціся і расплыцца, ‑плывуся, ‑плывешся, ‑плывецца; ‑плывёмся, ‑плывяцеся; пр. расплыўся, ‑плылася, ‑лося; зак.

1. (1 і 2 ас. адз. не ўжыв.). Паплысці ў розныя бакі. Чуліся воклічы і рогат, усплёскі вады. Потым пацішэла. Падлеткі расплыліся па адным. М. Ткачоў.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Расцячыся, разліцца па паверхні чаго‑н. Прыпяць расплылася тут шырока і, мусіць, ніколі не ўваходзіць у свае берагі. Сачанка. // Разысціся, плывучы (пра хмары, дым і пад.). Над палямі мрок прарваўся, Па нізах расплыўся. Колас. З белых комінаў хат гаманлівых Завіхрыўся дымок кучаравы І расплыўся ў блакітным бяздонні. Журба.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Убіраючыся ў што‑н., утварыць рагі, падцёкі, плямы. Фарба расплылася. ▪ — Без каніфолі.. самы акуратны вучань не зможа напісаць і радка, каб не зрабіць кляксу, бо яго чарніла расплывецца на паперы. А каб яно не расплывалася, паперу праклейваюць спецыяльным клеем, які вырабляецца з каніфолі. Мяжэвіч. На белай кашулі юнака расплылася вялізная чырвоная пляма. Лынькоў. // Размыцца, разысціся пад дзеяннем вільгаці. У другім [двары] нічога няма, нават печышча даўно .. расплылося ды парасло дзядоўнікам і малачаем. Кулакоўскі. Напісаныя хімічным алоўкам літары расплыліся, нічога нельга разабраць... Жычка.

4. перан. Страціць выразнасць абрысаў, ліній. Стрэльба, на якую глядзеў Ладуцька, расплылася невыразнай плямай на пацямнелай сцяне. Шынклер. Мартын астаўся ў хмызняку, а дзед Талаш знік з вачэй, расплыўся ў цемрадзі. Колас.

5. перан. Разм. Страціць стройнасць фігуры, распаўнець. [Валянціна Андрэеўна:] — Я ўжо старая баба. Бачыш, расплылася як. Шамякін.

6. Пра праяўленне дабрадушнай усмешкі на твары. Косця, поўны радасных пачуццяў, расплыўся зусім. Карпюк. Твар жандара расплыўся ў шырокую ўсмешку і стаў падобны на месяц-поўнік. Лынькоў. // З’явіцца на твары (пра ўсмешку). На хмурным твары Мохарта расплылася лагодная ўсмешка. Алешка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прайсці дзеяслоў | закончанае трыванне

  1. Ступаючы, едучы, перамясціцца па якім-н. месцы або да якога-н. месца.

    • П. па мосце.
    • П. да варот.
    • П. наперад.
    • Па рацэ прайшла баржа.

  2. Пераадолець якую-н. прастору хадзьбой (а таксама пра некаторыя сродкі транспарту, пра пераадоленне дыстанцыі спартсменам).

    • П. некалькі крокаў.
    • П. пехатой пятнаццаць кіламетраў.
    • За гадзіну поезд прайшоў 70 км.
    • Бягун добра прайшоў стометроўку.

  3. Перамяшчаючыся, накіроўваючыся куды-н., прамінуць, пакінуць ззаду.

    • П. сад або міма саду.
    • Задумаўшыся, п. сваю хату.

  4. пераноснае значэнне: Распаўсюдзіцца (пра чуткі, весткі і пад.).

    • Прайшла чутка аб яго прыездзе.

  5. пераноснае значэнне, перад кім-чым, а таксама са словамі «у думках», «ва ўяўленні» і пад.: мысленна ўзнікнуць, паўстаць ва ўяўленні.

    • У думках прайшло ўсё папярэдняе жыццё.

  6. З’явіцца і знікнуць (пра ўсмешку, мімічны рух і пад.).

    • Па твары прайшла ажыўленая ўхмылка.

  7. Пра што-н. працяглае: пралегчы, працягнуцца.

    • Тут пройдзе чыгунка.
    • Нафтаправод «Дружба» прайшоў па Беларусі.

  8. Выпасці (пра ападкі).

    • Зранку прайшоў дождж.

  9. пераноснае значэнне: Пра час, пра што-н., што было, працягвалася: мінуць, адысці.

    • Прайшло некалькі гадоў.
    • Крыўда прайшла.
    • Боль прайшоў.

  10. Адбыцца, закончыцца з якім-н. вынікам.

    • Спектакль прайшоў з вялікім поспехам.

  11. Пранікнуць цераз што-н. (пра тое, што рухаецца, перасоўваецца, цячэ).

    • Цвік прайшоў наскрозь.
    • Шафа прайшла ў дзверы.
    • Чарніла прайшло цераз паперу.

  12. Распрацаваць, апрацаваць, рухаючыся ў пэўным напрамку.

    • П. вугальны пласт.
    • П. адзін пракос.

  13. што або пра што. Прасоўваючыся, дасягаючы чаго-н., падвергнуцца чаму-н., атрымаць прызнанне, зацвярджэнне.

    • Дакументы прайшлі цераз рэгістрацыю.
    • Праект прайшоў многа інстанцый.

  14. у што або у каго-што. Аказацца ў ліку прынятых, залічаных, зацверджаных.

    • П. ў інстытут па конкурсу.

  15. Вывучыць, пазнаёміцца з чым-н. (размоўнае).

    • Вучні прайшлі буквар.

  16. Выканаць якія-н. абавязкі, заданні, прызначэнні.

    • П. вайсковую службу.
    • П. курс лячэння.

Прайсці ў жыццё — ажыццявіцца на справе.

|| незакончанае трыванне: праходзіць.

|| назоўнік: праходжанне і праход.

Праходу не даваць каму (размоўнае неадабральнае) — назойліва прыставаць з чым-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

тупы, ‑ая, ‑ое.

1. Такі, якім цяжка рэзаць, пілаваць, калоць і пад., недастаткова навостраны; проціл. востры. Тупы нож. Тупая сякера. ▪ Рыдлёўкі былі тупыя, а зямля цвёрдая, як камень. Асіпенка. // Які размешчаны насупраць завостранага канца, вострага краю. Тут жа ля воза [Васіль] уткнуў кассё ў мяккую зямлю, трымаючыся моцна рукой за тупы край касы, стаў мянташыць. Мележ. Ад невясёлых думак .. [Данік] абмакнуў у чарніла тупы канец алоўка і напісаў на парце: Д. Малец. Брыль.

2. Які не звужаецца ці мала звужаецца, закруглены на канцы. Мае бацькі як бы ў аддзяку за поспехі ў навуках купілі мне шарсцяны касцюм, шаўковую сарочку і бліскучыя туфлі з тупымі насамі. Навуменка. Мокры пясок заскрыпеў пад тупым носам баркаса. Самуйлёнак. // Шырокі, круглы (пра галаву, морду і пад. жывёл). Нерпы высоўваюць над халоднай паверхняй вады свае тупыя морды. Бяганская. Галава ў сазана маленькая, тупая, з тоўстымі мясістымі губамі і маленькім ротам. Матрунёнак.

3. перан. Разумова абмежаваны, няздольны, някемлівы (пра чалавека). Спачатку .. [Янка] стаў дарэктарам і два месяцы вучыў дзяцей на хутары ў нейкага шляхціца. Дзеці былі пераросткі і вельмі тупыя. С. Александровіч. [Андрэй:] — Што знайшла ў .. [Халусце] Алена? Дурны, тупы, як даўбешка. Чарнышэвіч. Няхай Баракаў бяздарны механік, тупы і абмежаваны чалавек, але ў яго сівыя скроні і дзеці ў інстытутах вучацца. Шамякін. // Які сведчыць пра разумовую абмежаванасць. [Пан] увесь час сыпаў тупыя жарты і танныя досціпы. Машара. // Неразвіты, слабы. Толя злуе, што ў мяне тупы слых і дубовыя пальцы. Скрыган. // Пазбаўлены разумнага зместу, значэння. Стаяў між ёю [Марынай] і Данілам Тупы закон, як плот глухі. Колас. [Якаў:] — Работа бясконцая, жыццё тупое, толькі што іншы раз вечарам да шляхецкіх дзяўчат сходзіш. Чарнышэвіч. У .. [Курце] прабудзілася нешта жывое, чалавечае. Можа ўбачыў, што, акрамя аднастайнай і тупой лагернай службы, ёсць яшчэ на зямлі сапраўднае жыццё. Ракітны.

4. перан. Які прыйшоў у стан атупення; раўнадушны, абыякавы (пра чалавека). І стаялі над трупам героя тупыя ад злосці Немцы. Страх ледзяніў іх звярыную кроў. Панчанка. // Які сведчыць пра атупенне, пазбаўлены разумнасці; бяссэнсавы. Тупы страх. Тупы смутак. ▪ З Андрэем Лясніцкі стараўся не бачыцца, бо чуў да яго нейкую незразумелую тупую варожасць. Зарэцкі. // Які нічога не выказвае, бяссэнсавы (пра погляд, твар і пад.). Тупы позірк. ▪ [Марына Паўлаўна] праводзіла .. [Карызну] тупым адзеравянелым поглядам і ціха, пахіліўшы галаву, выйшла на вуліцу. Зарэцкі.

5. Не востры, глухі; ныючы (пра боль). [Ліда] цяжка апусцілася на лаўку, і толькі цяпер, адчуўшы тупы боль у сэрцы, моцна прыціснула рукой тое месца на грудзях, дзе білася сэрца. Васілевіч. Тупы боль у плячах не даваў магчымасці прытуліцца да сцяны, і хлопец доўга сядзеў сагнуўшыся, потым лёг па жывот. Федасеенка.

6. Глухі, не рэзкі, не звонкі (пра гукі). Вецер свістаў ля акна, і чуцен быў трэск галін бярозы, што з тупым гукам біліся адна аб адну ў цемры. Пестрак. І раптам зверху даляцеў дзіўны тупы грукат, нібы нешта звалілася. Караткевіч.

•••

Тупы як абух — някемлівы, неразумны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)