*Мурава́ты, мурова́ты ’цёмна-шэры’ (ТС), му́ры ’светла-карычневай масці’ (мазыр., З нар. сл.), ’цёмна-сівы’ (лельч., Нар. лекс.), ’смуглы, светла-карычневы’ (ТС), рус.мурый ’цёмна-карычневы’, укр.му́рий ’цёмна-шэры з плямамі (аб масці)’, ’смуглы’, чэш.mourovatý ’пачарнелы, цемнаваты’, moura ’шэрая (бурая) карова’. Да прасл.murъ, і.-е. адпаведнікамі якога з’яўляюцца: ст.-грэч.ἀμαυρός ’цёмны’, аркадск.μαῦρος, с.-грэч.μαῦρος ’цёмны, чорны’ (Цупіца, BB, 25, 101; Фасмер, 3, 15; Махэк₂, 377).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́рхаўка, ‑і, ДМ ‑хаўцы; Рмн. ‑хавак; ж.
Шарападобны грыб, мякаць якога пры высыханні ператвараецца ў цёмны пыл. Спынілася работа на полі, выліліся рэчкі з берагоў, паплылі пракосы, копы. Забялеліся ўзлескі ад порхавак.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пераця́міць ’перавучыцца’ (Шпіл.). Да пера- і цяміць ’кеміць’ (гл.), хаця семантыка аформілася пры ад’ідэацыі лексемы цёмны ’невучоны, няграматны’, г. зн. ’перамяніцца з няграматнага ў навучанага, кемлівага’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змро́чны
1. (цёмны) dúnkel;
змро́чнае памяшка́нне ein dúnkler Raum;
змро́чнае надво́р’е trübes Wétter;
2. (пануры) fínster;
3.перан (цяжкі, беспрасветны) hóffnungslos
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
апа́к
(лац. opacus = цёмны, непразрысты)
1) сорт белай гліны, якая ідзе на выраб пасуды;
2) белыя ганчарныя вырабы, падобныя да тонкага фаянсу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
зага́р, ‑у, м.
Смуглы, цёмны колер, які набывае скура пад уздзеяннем сонечнага прамення. Смех упрыгожыў .. смуглыя шчокі Густы, пакрытыя роўным залацістыя вагарам.Васілевіч.Белыя хусткі яшчэ больш падкрэсліваюць здаровы залаціста-румяны загар на тварах.В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сярмя́жны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да сярмягі. Сярмяжнае сукно.
2.перан. Бядняцкі, сялянскі. Гэта быў пераважна сярмяжны люд з навакольных вёсак ды з глухіх гарадскіх закуткаў, рамеснікі і людзі невядомых прафесій.Колас.//Цёмны, неадукаваны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
dismal
[ˈdɪzməl]
adj.
1) цёмны, пану́ры
2) су́мны, прыгне́чаны; няшча́сны
3) змро́чны, цяжкі́; прыгнята́льны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
глухі́, -а́я, -о́е.
1. Пазбаўлены слыху.
Г. чалавек.
Падручнікі для глухіх (наз.).
2.перан., да чаго. Неспагадлівы, раўнадушны.
Г. да чужых патрэб.
3. Прыглушаны, невыразны.
Г. трэск.
Піяніна гучыць глуха (прысл.).
4. Густы, цёмны, непралазны.
Г. лес.
5. Ціхі, пустынны.
Г. завулак.
6.перан. Позні.
Глухая восень.
Глухая поўнач.
7. Без адтулін, суцэльны.
Глухая сцяна.
○
Глухі зычны — зычны гук, які вымаўляецца без удзелу голасу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)