цё́мны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. цё́мны цё́мная цё́мнае цё́мныя
Р. цё́мнага цё́мнай
цё́мнае		 цё́мнага цё́мных
Д. цё́мнаму цё́мнай цё́мнаму цё́мным
В. цё́мны (неадуш.)
цё́мнага (адуш.)		 цё́мную цё́мнае цё́мныя (неадуш.)
цё́мных (адуш.)
Т. цё́мным цё́мнай
цё́мнаю		 цё́мным цё́мнымі
М. цё́мным цё́мнай цё́мным цё́мных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

цёмны

1. в разн. знач. тёмный; (о погружённом во мрак — ещё) мра́чный;

~ная ноч — тёмная ночь;

~ныя валасы́ — тёмные во́лосы;

~нае не́ба — тёмное (мра́чное) не́бо;

2. перен., в разн. знач. тёмный; (об отсталом — ещё) неве́жественный;

све́тлыя і ~ныя ўспамі́ны — све́тлые и тёмные воспомина́ния;

~ныя спра́вы — тёмные дела́;

ц. сэнс — тёмный смысл;

ц. чалаве́к — тёмный (неве́жественный) челове́к;

○ ~ная вада́ — тёмная вода́;

◊ ц. лес — (для каго) тёмный лес (для кого);

~ная спра́ва — тёмное де́ло;

ад ~нага да ~нага (ад цямна́ да цямна́) — от темна́ до темна́;

чужа́я душа́ — ц. лес — посл. чужа́я душа́ — потёмки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цёмны, ‑ая, ‑ае.

1. Пазбаўлены святла, асвятлення. Ночка цёмная глядзела Ды цямнейшай стала, Адна зорка мігацела, І тая прапала. Купала. Па адным, па двое, прабіраючыся цёмнымі завулкамі, дабраліся-такі дамоў. Мядзёлка.

2. Які па колеру блізкі да чорнага; проціл. светлы. Тут было глыбока, і вада мела цёмны колер ад гэтай глыбіні. Колас. — У мяне сёння другі шчаслівы дзень у жыцці... — загадкава ўсміхнулася Волька, ускінуўшы на мужа вялікія цёмныя вочы. Васілевіч.

3. перан. Невясёлы, змрочны, пануры. [Зося:] Цёмныя думкі не пакідаюць мяне ні на хвіл[іну]. Гартны.

4. перан. Які не адпавядае маралі, нормам паводзін, што ўстаноўлены грамадствам. Пасля ўчарашніх панібрацкіх адносін Яшкі з шайкай Мішкі Малыша Максім усё больш пераконваўся, што Яшка — цёмная асоба. Машара. Перш за ўсё Саўка Мільгун размашысты чалавек, шырокая натура і гультай. Гаспадаркаю ён не займаўся, гуляў, выпіваў, трохі краў і прыставаў да розных цёмных людзей. Колас. [Назарэўскі:] — Як адбылася ўся гэтая цёмная справа, я сам папрасіўся сюды паехаць. Чорны.

5. перан. Непісьменны, некультурны; адсталы. Пайшоў Антось у армію цёмным хлопцам і вырас у барацьбе да камандзіра, навучыўся грамаце, стаў камуністам. Чарнышэвіч.

6. перан. Няясны, незразумелы. Цёмны сэнс выказвання. Цёмныя месцы старажытнага рукапісу.

7. у знач. наз. цёмная, ‑ай, ж. Уст. Памяшканне для арыштаваных, карцэр. Тады па загаду пана Снядэцкага нас [сялян] схапілі, пасадзілі ў цёмную. Праз тры дні вывелі нас на вуліцу. Каваль.

•••

Цёмная вада гл. вада.

Ад цёмнага да цёмнага — з ранку да вечара.

Цёмнае царства гл. царства.

Цёмны лес для каго гл. лес.

Цёмныя сілы гл. сіла.

Як у цёмным лесе гл. лес.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цёмны, -ая, -ае.

1. Пазбаўлены святла, асвятлення.

Ц. пакой.

Цёмная ноч.

У хаце было цёмна (у знач. вык.).

2. Блізкі па колеры да чорнага.

Цёмная хмара.

Цёмныя вочы.

3. перан. Змрочны, пануры, невясёлы.

Цёмныя думкі.

На душы цёмна (у знач. вык.).

4. перан. Неадукаваны, невысокай культуры; адсталы.

Ц. чалавек.

5. перан. Які выклікае недавер, падазроны.

Цёмная асоба.

Цёмныя махінацыі.

Цёмнае мінулае.

6. Незразумелы, няясны, заблытаны.

Цёмнае пытанне.

7. у знач. наз. цёмная, -ай, мн. -ыя, -ых, ж. Памяшканне для арыштаваных, карцар (уст.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

аксамі́тна-цёмны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. аксамі́тна-цёмны аксамі́тна-цёмная аксамі́тна-цёмнае аксамі́тна-цёмныя
Р. аксамі́тна-цёмнага аксамі́тна-цёмнай
аксамі́тна-цёмнае		 аксамі́тна-цёмнага аксамі́тна-цёмных
Д. аксамі́тна-цёмнаму аксамі́тна-цёмнай аксамі́тна-цёмнаму аксамі́тна-цёмным
В. аксамі́тна-цёмны (неадуш.)
аксамі́тна-цёмнага (адуш.)		 аксамі́тна-цёмную аксамі́тна-цёмнае аксамі́тна-цёмныя (неадуш.)
аксамі́тна-цёмных (адуш.)
Т. аксамі́тна-цёмным аксамі́тна-цёмнай
аксамі́тна-цёмнаю		 аксамі́тна-цёмным аксамі́тна-цёмнымі
М. аксамі́тна-цёмным аксамі́тна-цёмнай аксамі́тна-цёмным аксамі́тна-цёмных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

фія́лкава-цёмны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. фія́лкава-цёмны фія́лкава-цёмная фія́лкава-цёмнае фія́лкава-цёмныя
Р. фія́лкава-цёмнага фія́лкава-цёмнай
фія́лкава-цёмнае		 фія́лкава-цёмнага фія́лкава-цёмных
Д. фія́лкава-цёмнаму фія́лкава-цёмнай фія́лкава-цёмнаму фія́лкава-цёмным
В. фія́лкава-цёмны (неадуш.)
фія́лкава-цёмнага (адуш.)		 фія́лкава-цёмную фія́лкава-цёмнае фія́лкава-цёмныя (неадуш.)
фія́лкава-цёмных (адуш.)
Т. фія́лкава-цёмным фія́лкава-цёмнай
фія́лкава-цёмнаю		 фія́лкава-цёмным фія́лкава-цёмнымі
М. фія́лкава-цёмным фія́лкава-цёмнай фія́лкава-цёмным фія́лкава-цёмных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

вільго́тна-цёмны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. вільго́тна-цёмны вільго́тна-цёмная вільго́тна-цёмнае вільго́тна-цёмныя
Р. вільго́тна-цёмнага вільго́тна-цёмнай
вільго́тна-цёмнае		 вільго́тна-цёмнага вільго́тна-цёмных
Д. вільго́тна-цёмнаму вільго́тна-цёмнай вільго́тна-цёмнаму вільго́тна-цёмным
В. вільго́тна-цёмны (неадуш.)
вільго́тна-цёмнага (адуш.)		 вільго́тна-цёмную вільго́тна-цёмнае вільго́тна-цёмныя (неадуш.)
вільго́тна-цёмных (адуш.)
Т. вільго́тна-цёмным вільго́тна-цёмнай
вільго́тна-цёмнаю		 вільго́тна-цёмным вільго́тна-цёмнымі
М. вільго́тна-цёмным вільго́тна-цёмнай вільго́тна-цёмным вільго́тна-цёмных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

бліску́ча-цёмны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. бліску́ча-цёмны бліску́ча-цёмная бліску́ча-цёмнае бліску́ча-цёмныя
Р. бліску́ча-цёмнага бліску́ча-цёмнай
бліску́ча-цёмнае		 бліску́ча-цёмнага бліску́ча-цёмных
Д. бліску́ча-цёмнаму бліску́ча-цёмнай бліску́ча-цёмнаму бліску́ча-цёмным
В. бліску́ча-цёмны (неадуш.)
бліску́ча-цёмнага (адуш.)		 бліску́ча-цёмную бліску́ча-цёмнае бліску́ча-цёмныя (неадуш.)
бліску́ча-цёмных (адуш.)
Т. бліску́ча-цёмным бліску́ча-цёмнай
бліску́ча-цёмнаю		 бліску́ча-цёмным бліску́ча-цёмнымі
М. бліску́ча-цёмным бліску́ча-цёмнай бліску́ча-цёмным бліску́ча-цёмных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

гу́ста-цёмны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. гу́ста-цёмны гу́ста-цёмная гу́ста-цёмнае гу́ста-цёмныя
Р. гу́ста-цёмнага гу́ста-цёмнай
гу́ста-цёмнае		 гу́ста-цёмнага гу́ста-цёмных
Д. гу́ста-цёмнаму гу́ста-цёмнай гу́ста-цёмнаму гу́ста-цёмным
В. гу́ста-цёмны (неадуш.)
гу́ста-цёмнага (адуш.)		 гу́ста-цёмную гу́ста-цёмнае гу́ста-цёмныя (неадуш.)
гу́ста-цёмных (адуш.)
Т. гу́ста-цёмным гу́ста-цёмнай
гу́ста-цёмнаю		 гу́ста-цёмным гу́ста-цёмнымі
М. гу́ста-цёмным гу́ста-цёмнай гу́ста-цёмным гу́ста-цёмных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

крыва́ва-цёмны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. крыва́ва-цёмны крыва́ва-цёмная крыва́ва-цёмнае крыва́ва-цёмныя
Р. крыва́ва-цёмнага крыва́ва-цёмнай
крыва́ва-цёмнае		 крыва́ва-цёмнага крыва́ва-цёмных
Д. крыва́ва-цёмнаму крыва́ва-цёмнай крыва́ва-цёмнаму крыва́ва-цёмным
В. крыва́ва-цёмны (неадуш.)
крыва́ва-цёмнага (адуш.)		 крыва́ва-цёмную крыва́ва-цёмнае крыва́ва-цёмныя (неадуш.)
крыва́ва-цёмных (адуш.)
Т. крыва́ва-цёмным крыва́ва-цёмнай
крыва́ва-цёмнаю		 крыва́ва-цёмным крыва́ва-цёмнымі
М. крыва́ва-цёмным крыва́ва-цёмнай крыва́ва-цёмным крыва́ва-цёмных

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)