1. Разглядаць, расцэньваць якім‑н. чынам. [П’еса А. Маўзона «Пад адным небам»] у вострай палемічнай форме трактуе актуальныя праблемы сучаснасці.Рамановіч.
2. Даваць тлумачэнне чаму‑н., тлумачыць. Трактаваць закон.// У літаратуры, мастацтве — разумець, тлумачыць пэўным чынам (сюжэт, тэму, вобраз і пад.). Міцкевіч гаворыць, напрыклад, што Пранціся Пустарэвіча, ролю якога яму даводзілася выконваць, трактавалі толькі як прапойцу, не ўваходзячы ў сацыяльную сутнасць гэтага вобраза.«Беларусь».
трактава́ць2, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго.
Абл. Частаваць. Браты падхапілі ведзьму Барабаху на рукі, панеслі ў шацёр, пачалі частаваць-трактаваць. Есць ведзьма Барабаха, п’е.Якімовіч.// Абдорваць. А Свіда рад быў, рад, вядома: Рублём Міхала ён трактуе, Цыгарай хвацкаю частуе.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
неавіталі́зм
(ад неа- + віталізм)
ідэалістычная плынь у біялогіі, блізкая да віталізму, якая тлумачыць якасныя змены жыццёвых з’яў нематэрыяльнымі фактарамі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ке́млівы, ‑ая, ‑ае.
Які ўсё хутка і лёгка разумее, засвойвае; здагадлівы, цямкі. Дзяўчына трапілася кемлівая, усё схоплівала на ляту, і тлумачыць было прыемна.Карпаў.Камандзірамі .. былі .. сялянскія хлопцы, найбольш смелыя і кемлівыя.Брыль.// Разумны, абдуманы. Гэта сапраўды быў кемлівы ход, можна сказаць — «траянскі конь» нашых сапёраў, інжынераў-фартыфікатараў.Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
біякрымінало́гія
(ад бія- + крыміналогія)
напрамак у крыміналогіі, які тлумачыць злачыннасць біялагічнымі фактарамі, напр. прыроджанай схільнасцю некаторых асоб да злачыннай дзейнасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ламбразія́нства
[ад іт. C. Lombroso = прозвішча іт. псіхіятра і антраполага (1835—1909)]
вучэнне, якое тлумачыць злачыннасць прыроджанымі біялагічнымі ўласцівасцямі злачынцы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
каменці́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
1. Даць (даваць) каментарый, каментарыі да якога‑н. тэксту. Каменціраваць помнік старажытнай пісьменнасці.
2. Абмяркоўваць, тлумачыць што‑н., рабіць свае заўвагі аб чым‑н. Каменціраваць спектакль. □ — Вярнуўся ўчора, — скорагаворкай паведамляла Таццяна Цімафееўна пра дырэктара завода, не адважваючыся, аднак, адкрыта каменціраваць гэтыя падзеі.Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
áuffassen
vt разуме́ць, ця́міць, успрыма́ць
verschíeden ~ — па-ро́знаму тлума́чыць
Pérlen ~ — нані́зваць жэ́мчуг
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ілюстра́цыя
(лац. illustratio = выява, жывое апісанне)
1) малюнак у кнізе, часопісе, які суправаджае тэкст, тлумачыць змест;
2) перан. прыклад, які наглядна паказвае, пацвярджае што-н.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
правідэнцыялі́зм
(ад лац. providentia = прадбачанне)
рэлігійна-ідэалістычны погляд, які тлумачыць ход гістарычных з’яў не іх унутранай заканамернасцю, а вышэйшай (боскай) воляй.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
экзеге́тыка
(гр. eksegetikos = які тлумачыць)
1) правілы і прыёмы экзегезы 1 (параўн.герменеўтыка);
2) раздзел багаслоўя, у якім тлумачацца біблейскія тэксты.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)