Ру́шыцца ’скрануцца з месца, пачаць рух’, ’накіравацца’, ’абвальвацца’, ’разбурацца’ (ТСБМ), ’пачаць рух’, рушыць (ТСБМ), рушэнне ’паход’ (Гарэц. 1). Укр.ру́шити, руша́ти ’рухаць, варушыць’, рус.ру́шить ’разбураць’, польск.ruszyć ’рушыць, крануцца’, н.-луж.rušowaś ’бушаваць, шумець’, чэш.rušiti ’турбаваць (каго-небудзь), парушаць (цішыню)’, славац.rušiť ’крануцца, рушыць’, славен.rúšiti ’трэсці, калаціць, зносіць’, серб.-харв.ру̏шити ’разбураць’, балг.ру́ша ’тс’, ст.-слав.роушити ’тс’. Звязваюць з рух (гл.) і ў якасці індаеўрапейскіх адпаведнікаў прыводзяць літ.raũsti, rausiù, rausiaũ ’рыць, капацца’, лат.ràust, ‑šu, ‑su ’разграбаць, месці’, літ.rausis ’пячора’, rūỹs, rūsas ’пограб’, ст.-ісл.rúst ’руіны, разбураная сцяна’ і інш. (Фасмер, 3, 525). Борысь (528) узводзіць да *rušiti [< *ruchi‑ < *rou̯s‑ī‑] ’надаваць рух, папіхаць, рушыць, парушаць’, вытворнае ад незахаванага прасл.*rusti ’рыць, капаць, пераварочваць, парушаць (напрыклад, зямлю)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ashes
1) по́пел -у m.
hot ashes — пры́сак -у m.
2) це́ла нябо́жчыка, аста́нкі, парэ́шткі pl. only; тло n., прах -у m.; пыл -у m.
to turn to dust and ashes — рассы́пацца ў пыл, спарахне́ць
3) руі́ныpl.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ДЗВІН, Вастан Дзвін,
рамесна-гандл. горад, цэнтр транзітнага гандлю Арменіі ў 4—13 ст. (за 35 км на Пд ад Ерэвана). У 330-я г.арм. цары Аршакіды пабудавалі тут крэпасць і перанеслі туды сваю рэзідэнцыю. Пасля падзення Арм. царства ў 428 Дз. стаў рэзідэнцыяй перс. правіцеляў Арменіі. З 640 — цэнтрам араб. эмірата — Армінія. У 1236 разбураны манголамі. Раскопкі Дз. праводзяцца з 1937. У крэпасці адкрыты руіны палацаў, жылыя дамы і ганчарныя майстэрні 10—13 ст. У цэнтры горада — рэшткі сабора (перабудаваны ў 7 ст.), палац каталікоса (5 ст.), будынак вял. караван-сарая і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
КУ́СКА
(Cuzco, Cusco),
горад на Пд Перу, на пласкагор’і Пуна, на выш. каля 3400 м. Адм. ц. дэпартамента Куска. Адзін з найстарэйшых гарадоў Амерыкі (паводле арх. звестак заснаваны раней 11 ст.). 275 тыс.ж. (1990). Чыг. станцыя, вузел аўтадарог. Аэрапорт. Гандл. цэнтр с.-г. раёна. Прам-сць: тэкст., харч., гарбарна-абутковая. Саматужныя промыслы. Ун-т (1692). Музеі, у т.л. музей Ін-та археалогіі Нац. ун-та (стараж. і калан. мастацтва), Музей віцэ-каралеўства. Руіны інкскіх палацаў і храмаў, сабор (16—17 ст.), манастыры, цэрквы, жылыя дамы (16—18 ст.). Турыстычны цэнтр. К. ўключаны ЮНЕСКА ў спіс Сусветнай спадчыны.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ЛА́РСА,
старажытны горад шумераў на ПнМесапатаміі (цяпер гарадзішча Сенкерэ ў Іраку), атаясамліваецца з біблейскім г. Эласар. У канцы 3-га тыс. да н.э. заваявана Эламам. У 1932 да н.э. цэнтр царства, заснаванага амарэйскай дынастыяй. Найб. росквіту дасягнула ў 19—18 ст. да н.э. У 1762 да н.э. далучана царом Хамурапі да Вавілоніі. У 1739 да н.э. тут адбылося паўстанне, пасля якога Л. моцна разбураны вавіланянамі. Мела вял. значэнне ў новававілонскі перыяд (626—538 да н.э.), да якога адносяцца апошнія пісьмовыя звесткі пра Л. У выніку археал. раскопак (з 1854) выяўлены руіны горада, помнікі матэрыяльнай культуры, дакумент. матэрыял.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
tumble2[ˈtʌmbl]v.
1. па́даць, валі́цца;
tumble off a bicycle звалі́цца з веласіпе́да
2. пераку́льваць; пераку́львацца
3. кі́дацца;
tumble into bed зава́львацца спаць
4. ствара́ць беспара́дак, балага́н
♦
tumble to smb./smth.BrE, infml разга́дваць каго́-н./што-н.;
Do you tumble to it? Ты разумееш?
tumble down[ˌtʌmblˈdaʊn]phr. v.
1. зва́львацца, па́даць
2. разва́львацца, ператвара́цца ў руі́ны;
The walls came tumbling down. Сцены рассыпаліся ўшчэнт.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
развалі́ць, ‑валю, ‑валіш, ‑валіць; зак., што.
1. Прымусіць распасціся; раскідаць (што‑н. сабранае ў якім‑н. парадку, складзенае). Разваліць штабель бярвення.// Раскалоць, разламаць на асобныя часткі ўдарам; рассячы. Разваліць калоду./убезас.ужыв.— Памятаеце, як я вам расказваў пра Паківачову адрыну? — спытаў Алесь. — Ну, яшчэ дуб сухі амаль над нашай галавою разваліла.Караткевіч.
2.Разм. Разбурыць, ператварыць у руіны. Разваліць хату. □ — Прыйшлі ноччу — двое мужчын, адна баба. Набілі ў школе вокны, развалілі печ...Навуменка.
3.перан. Давесці да поўнага расстройства, да заняпаду; разладзіць. Разваліць работу. Разваліць дысцыпліну. □ — Яно праўда, — згадзіўся Косця, — дружную брыгаду не разваліш.Шыцік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
verge
[vɜ:rdʒ]1.
n.
1) край -ю m.; мяжа́f.
to be on the verge of ruin — быць на мяжы́руі́ны
to be on the verge of tears — быць блі́зкім да пла́чу
2) рубе́ж -яжа́m.
2.
v.i.
быць на краі́; межава́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ваява́ць, ваюю, ваюеш, ваюе; незак.
1. Весці вайну супроць каго‑н. Ваяваць да перамогі.// Прымаць удзел у вайне. У імперыялістычную вайну Васіль Хамутоўскі ваяваў з Грыбоўскім у адной часці, жыў у адным акопе.Курто.Брэсцкая зямля ашаламіла разбэшчаных захопнікаў: ваявалі жывыя і мёртвыя, руіны стралялі ва ўпор.«Звязда».
2.перан.; зкім-чым. Змагацца, імкнуцца пераадолець што‑н.; дамагацца ажыццяўлення чаго‑н. З першых жа дзён Максіму прыйшлося ваяваць з сялянскаю кансерватыўнасцю, з неарганізаванасцю клінкоўскіх хлопцаў.Колас.Здалося, што машына пайшла трошкі лягчэй: некалькі кіламетраў можна праехаць, а там зноў прыйдзецца ваяваць са снегам.Кулакоўскі.Ваяваць за якасць работы з механізатарамі .. Ўладзіміру Верамейчыку давялося ўсё лета.Дуброўскі.
3.Разм. Сварыцца; варагаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВЯЛІ́ЧКА
(Wieliczka),
горад і бальнеалагічны курорт у Польшчы, у Кракаўскім ваяв. Вядомы з 11 ст., гар. правы з 1290. На Пд ад Кракава, у перадгор’ях Карпат. Мяккі клімат, мінер. воды і аэразольнае паветра саляных падземных вырабатак спрыяльныя для лячэння хвароб органаў руху і апоры, бранхіяльнай астмы і інш. хвароб лёгкіх. Алергалагічны санаторый. Буйны цэнтр адпачынку і міжнар. турызму. Захаваліся сярэдневяковыя касцёлы (у т. л. драўляны 16 ст.), руіны замка караля Казіміра Вялікага (каля 1350, 18 ст., разбураны ў 1945). Саляная шахта (13 ст.) з падземнымі капліцамі (17 ст.), у стараж. частцы якой адзіны ў свеце такога роду Музей кракаўскіх капальняў солі. Саляная шахта ўключана ЮНЕСКА у спіс Сусветнай спадчыны.