Ацу́пак ’абрубак, палена; маларослы таўсцячок, целяпень’ (Грыг.), ’таўсцячок’ (Нас.), ацопак ’цяльпук’ (Ян.), укр.оцупок, оцупалок ’абрубак, бервяно, палена’, рус.дан.оцупок ’абрубак, калода’, польск.ocupek ’невялікі кавалак дрэва або чаго іншага, тоўсты і плоскі або круглы; чалавек такой формы’ (з украінскай). Ад гукапераймальнага цуп або цоп, што перадаюць рэзкае падзенне або раптоўны ўдар; да семантыкі параўн. целяпе́нь ’круглы абрубак; непаваротлівы, няспрытны чалавек’ ад гукапераймальнага цялеп//цялёп, што адлюстроўвае падзенне, матлянне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Наге́льніца, наг§лныца ’раптоўная смерць’ (драг., Нар. лекс.), сюды ж naeŚAHo ’неадкладна, дазарэзу’, наг$лный ’неадкладны’ (драг., З нар. сл.). Пры наяўнасці эўфемістычнага на́гла ’смерць’ (гл.) хутчэй за ўсё звязана з на́глы (< *naglb) ’хуткі, раптоўны’, гл. таксама нагильны; Лаўчутэ непераканаўча збліжае з літ.pageli, pagele ’сырое прамозглае надвор’е, моцны боль’ ад літ.gelti ’моцна, нясцерпна балець; жаліць, раніць’ (Балтизмы, 29), запазычанага ў бел. мову, параўн. геліць ’моцна хацець; ныць; качанець; ванітаваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
rude[ru:d]adj.
1. (to) гру́бы, няве́тлівы; абра́злівы;
Don’t be rude to your father. Не грубі бацьку.
2. непрысто́йны
3.fml рэ́зкі;
a rude shockрапто́ўны шок
4.lit. прыміты́ўны
♦
in rude healthBrE, dated мо́цнага здаро́ўя
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
нечака́ны, ‑ая, ‑ае.
Такі, якога не чакалі; непрадбачаны. Нечаканая вестка. □ Нечаканых гасцей было чацвёра: трое палякаў у вайсковай форме, а чацвёрты Мікіта Цэлех, узяты за панятога.Колас.Мільгалі твары ў масках і без масак, у самых нечаканых мудрагелістых касцюмах.Лобан.// Які ўзнік вельмі хутка; раптоўны. Насцярожанае маўчанне ночы парушылася раптам нечаканым раскатам грому.Васілевіч./узнач.наз.нечака́нае, ‑ага, н.Раптам сталася нечаканае, — плотка даволі ўжо высока над вадой сарвалася з кручка...Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
abortion
[əˈbɔrʃən]
n.
1) спаро́н -у, або́рт -у m.
2) по́ўная няўда́ча, рапто́ўны права́л
3) Biol.
а) недаразьвіцьцё о́рганаў
б) недаразьві́ты во́рган -а m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
неспадзява́ны, ‑ая, ‑ае.
Нечаканы, непрадбачаны. Неспадзяваны госць. Неспадзяваная вестка. □ Прысутнасць на сходзе Мікалая Вайткевіча была для серадзіборцаў неспадзяванай.Пестрак.— Вашаму батальёну даручана абысці ворага з тылу і панесці першы неспадзяваны ўдар.Грахоўскі.// Які вельмі хутка ўзнік; раптоўны. Тут маці засмяялася, неспадзяваная здагадка мільгнула ў галаве.Кулакоўскі.Напад на [Лаўрэна] быў такі неспадзяваны, што ён нават не адбіваўся.Якімовіч./узнач.наз.неспадзява́нае, ‑ага, н.І тут здарылася неспадзяванае. Федзя раптам падняўся з-за парты і пайшоў да дошкі.Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нага́льны ’напорысты’, ’тэрміновы’, ’праліўны (пра дождж)’ (Сл. ПЗБ), укр.нагальний ’спешны’, ’раптоўны’, ’бурны, парывісты’. Відаць, можа быць звязана з *naglъ (гл. наглы), якое мае ўсе пералічаныя значэнні. Магчыма, сюды ж і рус.нагал ’заклік, вокліч ці песня ў такт працы’, якое Фасмер (3, 35) выводзіць з гилить ’смяяцца, насміхацца’ і якому ў сваю чаргу адпавядае укр.голити ’прыспешваць, паганяць’ (Брукнер, 133), серб.-харв.галити ’жадаць, прагнуць’ і інш., гл. галіцца (дзе дапускаецца супадзенне ў корані *gal‑ розных па паходжанню лексем).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
bang2[bæŋ]n.
1. мо́цны ўдар;
He got a nasty bang on the head. Ён моцна стукнуўся галавой.
2.рапто́ўны шум;
shut the door with a bang ля́пнуць дзвяры́ма
♦
with a banginfml:The party went with a bang. Вечарына прайшла бліскуча.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Навальні́ца ’рус. гроза’ (БРС, Касп., Бяльк., Кліх, Сцяшк., Яруш., Байк. і Некр.), ’бура, ураган; наплыў, вялікая маса, тлум’ (Гарэц., Др.-Падб.), польск.крак.nawalnica ’вялікі, раптоўны, моцны дождж’, паўн.-зах.nawalnica, nawałnica ’бура з градам, моцным ветрам і праліўным дажджом’, усх. ’дажджавая хмара’, славін.-кашуб.nωvωwlńica ’бура’. Беларуска-польская інавацыя, утвораная хутчэй за ўсё незалежна на абедзвюх тэрыторыях са спалучэння тыпу навальны дождж (nawalny deszcz) ’тс’, што ў сваю чаргу да навала (nawała) ’стыхія’; ’бура’, валі́ць ’ісці’ (пра ападкі) і пад., гл. Цыхун, Бел.-польск. ізал., 145–146.