1) тайна, таямніца; тое, што падлягае захаванню ўпотай;
2) тайны спосаб атрымання, вырабу чаго-н., які невядомы іншым;
3) патайная канструкцыя ў механізме (напр. замок з сакрэтам);
4) перадавы патайны ваенны вартавы пост (напр. выстаўлены с.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
«ВЕ́РНЫ»,
рачная кананерская лодка Пінскай ваеннай флатыліі, якая вызначылася ў пач. Вял. Айч. вайны. Пабудавана ў 1897—98. З 1919 у складзе Дняпроўскай, з 1940 — Пінскай ваен. флатыліі. Мела 3 гарматы і 4 кулямёты, экіпаж 51 чал. 11.8.1941 на Дняпры каля с. Тарасаўка Чаркаскай вобл. (Украіна) прыкрыла пашкоджаную кананерскую лодку «Перадавы», пры прарыве да Чаркасаў знішчыла 15 ням. танкаў і некалькі артыл. батарэй. 17—19.8.1941 прарвалася ў Кіеў, 25.8.1941 адбіла налёт 9 ням. бамбардзіроўшчыкаў, але ў час наступнага бою з 18 самалётамі ворага ўзарвана і патанула на Дняпры; экіпаж загінуў.
Літ.:
Локтионов И.И. Пинская и Днепровская флотилии в Великой Отечественной войне. М., 1958. С. 50—52, 67—69.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
foremost
[ˈfɔrmoʊst]1.
adj.
1) пе́ршы, найпе́ршы
foremost in the line — пе́ршы на чарзе́
2) гало́ўны; перадавы́; са́мы ва́жны
foremost authority — найбо́льшы аўтарытэ́т
2.
adv.
пе́радам, насампе́рш, перш за ўсё
to fall head foremost — упа́сьці пе́радам, галаво́й
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
уда́рнік1, ‑а, м.
Перадавы работнік сацыялістычнай вытворчасці, які перавыконвае нормы. Ударнікі калгасных палёў. □ Ударнік.., як на барыкаду, Вядзе на штурм прарываў Ударную брыгаду.Купала.Ударнік той, хто заўсёды і пры ўсякіх умовах паказвае іншым прыклад у рабоце, сам ідучы наперадзе.Арабей.// Пра перадавое прадпрыемства. Калійны камбінат з’яўляецца ўдарнікам будоўлі сямігодкі.«Звязда».
уда́рнік2, ‑а, м.
1. Частка затвора агнястрэльнай зброі, прызначаная для ўдару па капсулі патрона.
2. Дэталь, прыстасаванне ў якім‑н. механізме, інструменце для атрымання гуку ўдарамі.
3.Разм. Музыкант, які іграе на ўдарных інструментах. Джазавы ўдарнік. □ [Яругіна] цягнула ў рэстараны, дзе джазавыя ўдарнікі выбівалі модныя рытмы.Карамазаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
banner
[ˈbænər]1.
n.
1) сьцяг -у m.
2) транспара́нт -у m.
3) ша́пка (у газэ́це)
2.
adj.
1) перадавы́
2) ве́льмі ўда́лы, рэко́рдны
a banner year for sales and earnings — ве́льмі ўда́лы год для про́дажу й прыбы́ткаў
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
advanced
[ədˈvænst]
adj.
1) пярэ́дні
an advanced patrol — пярэ́дні патру́ль
2) перадавы́
advanced political ideas — перадавы́я паліты́чныя ідэ́і
3) найнаве́йшы
an aircraft of an advanced design — самалёт найнаве́йшае мадэ́лі
4) далёка пасу́нуты (до́сьлед, хваро́ба)
advanced age — глыбо́кі век
5) павы́шаны, пабо́льшаны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
brave
[breɪv]1.
adj. braver, -est
1) адва́жны, му́жны
brave knights — адва́жныя ры́цары
2) пы́шны, велікапы́шны
3) Archaic даскана́лы, перадавы́
brave new world — даскана́лы но́вы сьвет
2.
n.
1) адва́жны чалаве́к
2) індыя́нскі вая́ка
3.
v.t.
1) бясстра́шна сустрака́ць (небясьпе́ку), не бая́цца
2) супрацьстая́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
vórder
a (ужываецца толькі ў поўных формах)
1) пярэ́дні, які́ знахо́дзіцца спе́раду; перадавы́ (напр., пра акоп)
die ~en Zähne — пярэ́днія зу́бы
er steht in ~er Líni¦e — ён стаі́ць у пе́ршых рада́х
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
во́пыт, ‑у, М ‑пыце, м.
1. Сукупнасць практычна набытых навыкаў, ведаў. Вытворчы перадавы вопыт. Абмен вопытам. □ [Яўген:] — Папрацуеш, набярэшся вопыту, лягчэй будзе і вучыцца потым.Карпаў.Можна было спрачацца, даказваць. Але ў Булая быў вопыт, а ў Алеся толькі ўпэўненасць, якая пакуль што грунтавалася на адной інтуіцыі.Шыцік.// Тое, што было зведана на практыцы, у жыцці, з чым даводзілася сустракацца. Ведаць з уласнага вопыту. □ Вопыт рэвалюцыйнага руху апошніх гадоў наглядна паказаў: калі ўзнікае рэальная пагроза панаванню манапалістычнага капіталу і яго палітычных стаўленікаў, імперыялізм ідзе на ўсё, адкідваючы ўсякую бачнасць якой бы там ні было дэмакратыі.Брэжнеў.
2. У матэрыялістычнай філасофіі — сукупнасць пачуццёвых успрыманняў, набытых у працэсе ўзаемадзеяння з навакольным асяроддзем. Яны [махісты] упадаюць у сапраўдны містыцызм, дапускаючы нешта тагасветнае, якое стаіць за межамі «вопыту» і пазнання.Ленін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пашы́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
1. Зрабіць больш шырокім; расшырыць. Пашырыць вокны. Пашырыць вуліцу. □ Пад скалой была даволі прыкметная западзіна. Яе вось хлопчыкі і вырашылі паглыбіць і пашырыць.Бяганская.
2. Павялічыць у колькасці, у аб’ёме. Пашырыць завод. □ [Лундзін:] — На той год яшчэ пашырым кармавую базу і адпаведна — павялічым колькасць кароў.Палтаран.// Зрабіць больш поўным, рознабаковым; паглыбіць. Пашырыць кола інтарэсаў. □ Выступленні хору перад салдатамі, перад жыхарамі горада, выезды з канцэртамі ў мястэчкі пашырылі мой дзіцячы кругагляд.А. Александровіч.
3. Зрабіць што‑н. шырока вядомым, даступным многім, пазнаёміць з чым‑н. многіх. Пашырыць перадавы вопыт. □ [Сымон:] Перш за ўсё трэба пашырыць ідэі камунізма сярод шырокіх пластоў народа.Колас.Голас Зыгмунта гучаў суха: — Згода. Значыць, мы павінны пашырыць погляд, прыняты цяпер большасцю рады, сярод памяркоўных.Караткевіч.
4. Расшырыць кола дзеяння чаго‑н. Пашырыць наватарскі пачын па ўсёй рэспубліцы. □ Тым часам падполле Віленшчыны адрадзілася і нават пашырыла свой уплыў.«Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)