◎ Ко́пачка ’матыка з некалькімі зубамі для капання бульбы’ (Жыв. сл., Сл. паўн.-зах.). Да капаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спахо́мы ‘пакаты (бераг)’ (Сцяшк. Сл.). Няясна; параўн. польск. pachać ‘капаць; зразаць’ (Фасмер, 3, 220). Гл. пахаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падру́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які знаходзіцца пад рукамі, заўсёды ёсць. Уздоўж сцен — два ложкі, зробленыя з падручнага матэрыялу. Крапіва.
2. Які выконвае падсобную работу. Падручныя рабочыя. / у знач. наз. падру́чны, ‑ага, м. Салдату далі двух падручных капаць ямы, ён жа садзіў шчэпы. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Капатлі́вы ’марудлівы, непаваротлівы’ (ТСБМ) — у выніку кантамінацыі капацца ’рабійь што-небудзь марудна, няўмела, важдацца’ (< капаць) і карпатлівы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капы́на ’ледзь-ледзь’ (Клім.), да капаць (гл.) з дэмінутыўным суфіксам ‑іна. Капына́з ’паветка без сцен’ (Нар. сл.). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Карчако́п ’работнік, які капае карчы’ (КЭС, лаг.). Этымалогія гэтага складанага слова празрыстая, да корч (гл.) і капа́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ко́пустка ’лапатачка для размешвання цеста’ (З нар. сл., Бір.). Параўн. копысць (гл.). Да капаць (гл.). Кантамінацыя з капуста.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зака́паць
1. (запэцкаць) voll trópfen; voll sprítzen, besprítzen vt (запырскаць);
2. (лякарства) trópfen vt;
3. (пачаць капаць) ánfangen* zu trópfen [tröpfeln]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Капа́льня ’руднік’, ’кар’ер, месца, дзе капаюць гліну, пясок, вапнавы камень і інш.’ (ТСБМ, Нас.), навагр., астрав. ’шахта’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. копа́льня. Відавочна, запазычанне з польск. kopalnia ’шахта’, якое ўтворана ад kopać ’капаць’ на ўзор лац. fodīna ’тс’ < fodere ’капаць’ (Слаўскі, 2, 451–452). Сюды ж астрав. капальнякі́, воран. капаня́к ’драўніна, якую выкарыстоўваюць у шахтах для ўмацавання лавы’ (Сцяшк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
магі́ла, ‑ы, ж.
1. Яма для пахавання памёрлых. Капаць магілу. Засыпаць магілу. // Месца пахавання каго‑н., а таксама насып на гэтым месцы. Я ўсё шукаю матчыну магілу І не магу знайсці пасля вайны. Грахоўскі. // Месца, дзе загінуў хто‑н. Сябры, што загад атрымалі, Магутнаю рушылі сілай, І Прыпяці бурныя хвалі Для ворагаў сталі магілай. Нядзведскі.
2. у знач. вык. Разм. Аб чым‑н. вельмі небяспечным; смерць. Выйдзеш на дарогу, трапіш на фашысцкі патруль — і магіла. Новікаў.
3. у знач. вык. Разм. Будзе захавана ў тайне, у таямніцы. [Бондар:] — Вас, хлопцы, прашу — пра сямейны лагер ні гуку. Ведаем адны мы і — каб магіла. Навуменка.
•••
Брацкая магіла — агульная магіла воінаў, змагароў, загінуўшых за якую‑н. справу.
Адной нагой у магіле (стаяць) гл. нага.
Глядзець у магілу гл. глядзець.
Гнаць у магілу гл. гнаць.
Да (самай) магілы — да самай смерці.
Загнаць (увагнаць, звесці) у магілу гл. загнаць.
Знайсці магілу гл. знайсці.
Капаць магілу гл. капаць.
Легчы ў магілу гл. легчы.
На краі магілы гл. край.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)