Му́са́ка ’сукравіца’, ’гной раны’, ’юшка (з носа)’ (Нас., Касп.). Відаць, балтызм. Параўн. літ. mū̃šis ’рана’, mūsaĩ ’цвіль’. З апошняга польск. беласт. musy ’асадак, адстой’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 81).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
талачы́ць, ‑лачу, ‑лочыш, ‑лочыць; незак.
Разм.
1. Талакою выконваць якую‑н. работу (вывозіць гной, вазіць бярвенне і пад.). // Адзначаць, святкаваць заканчэнне работы, якая выконвалася талакою.
2. што. Таптаць, мясіць, есці на корані (пра пасевы, траву). Конь казацкі тут ступаў І збажынку з ярынамі Талачыў. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ На́зма ’нара (лісіная)’ (Мат. Гом.). Няясна; магчыма, звязана з рус. назьми ’гной’, назьми ’звалка гною’, назмить ’угнойваць’, якія выводзяць са спалучэння прыназоўніка на і назоўніка земля (Фасмер, 3, 39, пад назём); магчымая матывацыя — неахайнасць лісінай нары.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БАЛАНТЫДЫЁЗ, балантыдыяз,
інвазійная хвароба свіней, буйной рагатай жывёлы, трусоў і чалавека, якая пашкоджвае сценкі тоўстага кішэчніка. Узбуджальнікі — паразітычныя інфузорыі з роду Balantidium. Рэгіструецца ўсюды, у т. л. на Беларусі. Найчасцей хварэюць парасяты і падсвінкі. Крыніца інфекцыі — хворыя жывёлы. Заражэнне адбываецца праз ежу, кармы, ваду, гной, ад брудных рук. Заглынутыя цысты ў кішэчніку ператвараюцца ў інфузорый, якія выклікаюць запаленне кішэчніка з утварэннем язваў, з’яўляецца панос з дамешкамі слізі і крыві, знясіленне. Лячэнне тэрапеўтычнае. Гл. таксама Дызентэрыя.
т. 2, с. 239
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
удобре́ние ср.
1. угнае́нне, -ння ср.; неоконч. угно́йванне, -ння ср.;
2. (вещество) угнае́нне, -ння ср., (навозное — ещё) гной, род. гно́ю м.;
минера́льные удобре́ния мінера́льныя ўгнаенні.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
падурэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; зак.
Разм.
1. Дурэць некаторы час. А хлопец.. [Іванка] быў жвавы, любіў падурэць. Кухараў. Як добра тут спыніцца, збочыць, І пагуляць, і падурэць. Кірэенка.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адурэць — пра ўсіх, многіх. — Накіраваць бы вас гной вазіць, а то вы тут падурэлі ад суму, — стрымліваючы ўсмешку, прамовіў Васіль. Шашкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ГРУ́ДНАЯ ПО́ЛАСЦЬ,
пярэдняя частка поласці цела млекакормячых жывёл і чалавека. Размешчана ў грудной клетцы і абмежавана ўнутрыгрудной фасцыяй. Ад брушнай поласці аддзелена дыяфрагмай. У грудной поласці — сэрца, лёгкія, трахея, стрававод, крывяносныя і лімфатычныя сасуды, нервы. Грудная поласць уключае 2 серозныя плеўральныя мяшкі і размешчанае паміж імі міжсценне, у ніжнім аддзеле якога — серозная поласць. Паміж парыетальным і вісцэральным лісткамі плеўры — поласць плеўры, якая мае важнае значэнне ў дыханні. У ёй пры пашкоджаннях ці запаленчых хваробах збіраецца паветра, кроў, серозная вадкасць, гной.
т. 5, с. 453
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
паты́цкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Тыцкаць некаторы час; тыцнуць некалькі разоў. А ваўкі патыцкалі пысамі ў спіну, чмыхнулі і, не зачапіўшы ні Анастассі, ні Алёнкі, пагналіся за канём. Гроднеў. Даўгавата чакаў, а ён [ліс] усё не паказваецца. Потым, бачу, вылазіць і памаленьку, прынюхваючыся, ідзе ў мой бок. Пасля спыніўся, пакруціўся на адным месцы, патыцкаў носам у гной і давай яго разграбаць. Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павыкіда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Выкінуць усіх, многіх або ўсё, многае. [Юзік:] А што, калі .. [коні] нас разнясуць ды павыкідаюць, бо маладыя, першы раз запрэжаны? Чарот. Дзяцел падзяўбе, падзяўбе, потым павыкідае са шчыліны трэсачкі на зямлю ды зноў за работу. Мяжэвіч. Ліпы, што раслі ўздоўж гарадскіх вуліц, толькі павыкідалі свае светла-зялёныя ліпучыя лісточкі. Арабей.
2. Выкідаць некаторы час. Павыкідаць да абеду гной.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пло́міна ’палонка, незамёрзлая частка ракі або возера’ (Сцяшк. МГ). З польск. plonina ’палонка, пелька’, якое з польск. ріо ’багна’ < рві, параўн. кацеўск. рві, plisty ’багністы (пра зарастаючыя азерцы)’ < прасл. *ръlъ ’балота, якое часова заліваецца вадою’, параўн. ст.-рус. пол ’тс’, рус. полая вода, половодье; роднаснае літ. pūliai ’гной’ < *і .e.pul‑o‑s (Банькоўскі, 2, 624).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)