leaf1 [li:f] n. (pl. leaves)
1. ліст (дрэва);
oak leaves лі́сце ду́ба;
come into leaf распуска́цца;
in leaf пакры́ты лісто́тай
2. ліст (кнігі, металу)
♦
shake like a leaf калаці́цца/дрыжа́ць як асі́навы ліст;
take a leaf from smb.’s book браць пры́клад з каго́-н.;
turn over a new leaf пача́ць жыць па-но́ваму
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
адзіно́чка
1. м. и ж. (живущий, работающий отдельно от коллектива) одино́чка;
жыць ~кай — жить одино́чкой;
самату́жнік-а. — куста́рь-одино́чка;
2. ж., в др. знач. одино́чка;
пасадзі́ць у ~ку — посади́ть в одино́чку (одино́чную ка́меру);
спабо́рніцтва на ~ках — спорт. соревнова́ния на одино́чках;
○ ма́ці-а. — мать-одино́чка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
праляжа́ць, ‑жу, ‑шыш, ‑жыць і прале́жаць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; зак.
1. Прабыць у ляжачым становішчы некаторы час. Цэлы дзень праляжалі разведчыкі ў канаве. Васілеўская. Пастушок праляжаў на зямлі хвілін дзесяць і папоўз. Чорны. [Ціток] пралежаў на клеці тры ночы і нічога не прысачыў. Лобан. // Ляжаць хворым некаторы час. Паранены, .. [Бінке] вымушан быў легчы ў шпіталь і праляжаў там ажно пяць месяцаў. Шамякін. Назаўтра ў Рыты падскочыла тэмпература. Да самага Новага года, болей месяца, яна праляжала хворая. Навуменка. [Маці:] — Давай, сын, вядзі маладую гаспадыню ў хату. А то не маю сіл во, і адзін бог ведае, колькі пралежу пластом. Чыгрынаў.
2. Прабыць які‑н. час без ужывання, без увагі. [Аляксей] нядаўна атрымаў пісьмо з дому. Яно недзе пралежала два тыдні, але ўсё роўна было навіною з дому. Машара. А сцэнарый, скручаны ў трубачку, так і праляжыць да заўтрашняга дня, бо няма чаго над ім і думаць. Гаўрылкін. Падводную лодку з дна паднялі. Доўга праляжала, з сорак трэцяга. Б. Стральцоў.
3. перан.; што. Атрымаць пролежні ад доўгага ляжання. Праляжаць сабе бок. // Пратаптаць, сапсаваць што‑н. ляжаннем. Праляжаць канапу. □ — От хай ляжаць [грошы старых выпускаў], есці ж не просяць, месца не пралежаць. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Semper Saturnalia agere
Заўсёды святкаваць Сатурналіі*.
Всегда праздновать Сатурналии.
бел. Жыць як у Бога за пазухай. Катацца як сыр у масле. Восем свят на тыдні.
рус. Жить как у Христа за пазухой. Не житьё, а масленица. Кататься как сыр в масле.
фр. Vivre comme dans le royaume de Jésus-Christ (Жить как в царстве Христа).
англ. Live like a fighting cock (Жить как боевой петух). Live in clover (Жить как в клевере).
нем. Leben, wie der Herrgott in Frankreich (Жить как Господь Бог во Франции). Er lebt wie die Made im Speck (Он живёт как червь в сале).
* Сатурналй — свята ў гонар бога Сатурна (у снежні). У час Сатурналій прыпыняліся ўсе справы, заняткі ў школе, людзі рабілі адзін аднаму падарункі i весяліліся.
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Fruere vita, dum vivis
Цешся жыццём, пакуль жывеш.
Наслаждайся жизнью, пока живёшь.
бел. Два вякі жыць не будзеш. Тэты свет, як макаў цвет: зранку расцвітае, да вечара ападае. Гуляй, дзяціна: твая гадзіна.
рус. На одного человека не даётся два века. Годы не птица: улетят ‒ не поймаешь. Коси, коса, пока роса; гуляй, сестра, пока молода. Пора, что железо: куй, пока горячо. Ешь, пока рот свеж: завянет ‒ ни на что не взглянет. Годы, как вода: пройдут ‒ не увидишь. Когда играют, тогда и пляши.
фр. Être sur des roses (Наслаждаться всеми благами жизни). Aujourd’hui en chère et demain en bière (Сегодня жив, a завтра в гробу).
англ. No time like the present (Нет времени лучше настоящего).
нем. Nimm das Leben, wie es ist (Бери жизнь, как она есть).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
нале́жаць, -жу, -жыш, -жыць; незак.
1. каму. Быць, з’яўляцца ўласнасцю каго-, чаго-н., знаходзіцца ў распараджэнні каго-н.
Нетры зямлі належаць дзяржаве.
Будучае належыць моладзі.
2. да каго-чаго. Адносіцца да якой-н. групы, уваходзіць у склад чаго-н.
Н. да механізатараў.
3. каму-чаму. Быць уласцівым каму-, чаму-н.; заключацца ў кім-, чым-н.
Важная роля належыць культуры.
4. безас., каму. Падлягаць выплаце, выдачы за што-н.
Належыць заплаціць за нумар у гасцініцы.
5. безас., каму і без дап. Быць устаноўленым, вызначаным.
Паставым належыць мець пісталеты.
6. безас., з інф., каму. Быць неабходным.
Перш за ўсё належала сабраць насенне.
Дэпутату належала яшчэ раз сустрэцца з выбаршчыкамі.
◊
Як (і) належыць (разм.) — як патрэбна, як мае быць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
стары́, -а́я, -о́е.
1. Які дасягнуў старасці.
Старая жанчына.
Цяжка жыць старому (наз.).
2. Які даўно ўзнік, існуе доўгі час.
Старая вёска.
3. Якім доўга карысталіся, паношаны.
Старыя падручнікі.
Старая сукенка.
4. Мінулы, які даўно прайшоў, не сучасны.
Старыя парадкі.
5. Які быў раней, папярэднічаў каму-, чаму-н.
Старое рэчышча ракі.
6. Зроблены, створаны даўней і які захаваўся да цяперашняга часу; даўнейшы.
Старая частка горада.
Старая архітэктура.
7. Вопытны, бывалы.
С. грыбнік.
8. Даўно вядомы.
Старая прымаўка.
9. Які стаў нясвежым, страціў свае якасці (пра прадукты харчавання).
Старое сала.
10. Які стаў несапраўдным пасля пэўнага тэрміну або пасля выкарыстання.
С. білет.
С. пропуск.
◊
І стары і малады — усе да аднаго, усе без разбору.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
га́ньба, ‑ы, ж.
1. Бясслаўнае становішча, якое выклікае крайняе асуджэнне, пагарду. — Вялікі гонар быць на чырвонай дошцы. Вялікая ганьба — на чорнай. Бядуля. Лепш са славаю памерці, Як жыць у ганьбе пад ярмом. Глебка. // Пра дзеянні, учынкі, якія выклікаюць пагарду, асуджэнне. Лічылася ганьбай, калі хто выдасць паліцыі зборшчыка. Машара. // Тое, што знеслаўляе, прыніжае чыю‑н. годнасць. — П’янства — гэта ганьба, і з ім мы змагацца будзем, — спакойна прамовіў Дзімін. Карпаў.
2. Загана, недахоп. Адна ганьба, што аблезлы, А так добры лапс[а]рдак. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кот, ката, М каце, м.
Самец кошкі.
•••
Марскі кот — а) тое, што і коцік (у 2 знач.); б) род марскога ската.
Чаротавы кот — драпежная млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых.
Гуляць у ката і мышку гл. гуляць.
(Жыць) як кот з сабакам — пра людзей, якія пастаянна сварацца.
Кату па пяту — вельмі малы ростам.
Купіць ката ў мяшку гл. купіць.
Мінулася кату масленіца; не ўсё кату масленіца гл. масленіца.
Цягнуць ката за хвост гл. цягнуць.
(Як) кот наплакаў — пра вельмі малую колькасць чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пажы́ць, ‑жыву, ‑жывеш, ‑жыве; ‑жывём, ‑жывяце; пр. пажыў, ‑жыла, ‑ло; зак.
1. Жыць, існаваць нейкі час. Не можа быць, каб.. [Карага] яшчэ не пажыў на свеце. Колас. // Пражыць яшчэ нейкі час. [Стафанковіч] думаў пра тое, што ён многа год пражыў на свеце, што ён стары, што доўга не пажыве. Чорны. Блажэвіч усміхнуўся: — Не шкадуйце мяне і не хавайце загадзя. Я яшчэ пажыву. Шыцік.
2. Прабыць нейкі час дзе‑н., у каго‑н. Пажыць у вёсцы. □ Пасля дэмабілізацыі Сяргей пажыў ва Узлессі мала. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)