цямо́чак, ‑чку, м.
У выразе: на цямочку — вельмі рана, на світанні. Устане гаспадыня ўзімку ўранні, яшчэ на цямочку, печ адслоніць, каб запаліць. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
не́мач ж., разг.
1. не́мощь, не́мочь; неду́г м.;
2. злосча́стие ср.;
○ бле́дная н. — мед. бле́дная не́мочь;
◊ каб (хай) на яго́ (яе́, цябе́, іх, вас) н. — чёрт его́ (её, тебя́, их, вас) возьми́ (побери́, подери́)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
захава́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. Аберагаючы, не даць каму-, чаму-н. прапасці, загінуць, зберагчы цэлым.
З. дзяржаўную маёмасць.
З. здароўе.
З. прадукты ад цвілі.
З. успаміны (перан.: не забыць).
2. што. Пакінуць у сіле, у дзеянні.
З. за сабой права.
З. добрыя звычкі.
3. што. Не парушыць чаго-н.
З. умовы дагавору.
З. знешні спакой.
4. каго-што. Пакласці, размясціць так, каб не маглі знайсці (разм.).
Кнігу так захаваў, што я не знайшоў.
|| незак. захо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. захава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы́гляд, -у, М -дзе, м.
1. Знешнасць, вонкавае аблічча; стан.
Здаровы в.
Шарападобны в.
З вучоным выглядам.
2. У спалучэнні з прыназоўнікамі «з», «на», «пад» утварае прыслоўныя словазлучэнні ў знач. знешне.
На в. або з выгляду ён яшчэ маладжавы.
◊
Для выгляду — каб толькі здавалася.
Не падаць (або не паказаць) выгляду — не даць заўважыць, зразумець што-н.
Пад выглядам каго-чаго (разм.) — пад маркай каго-, чаго-н., выдаючы за каго-, што-н.
Рабіць выгляд — прыкідвацца, прытварацца.
У выглядзе чаго — у форме чаго-н.
Выклаў даклад у выглядзе тэзісаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адрабі́ць, -раблю́, -ро́біш, -ро́біць; -ро́блены; зак.
1. Адпрацаваць узамен за што-н.
Я адраблю вам на касьбе.
2. Скончыць, перастаць рабіць, працаваць.
Дзед сваё ўжо адрабіў.
3. Папрацаваць, парабіць нейкі час.
Адрабіў два гады.
4. чаго-што. Зрабіць так, каб вярнуць што-н. да ранейшага стану.
Таго, што зробіш, часам назад не адробіш.
5. Стаць непрыгодным для працы; знасіцца ад працяглай работы.
|| незак. адрабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і адро́бліваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 4 знач.).
|| прым. адрабо́тачны, -ая, -ае (да 1 і 4 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
месі́я
(лац. messias, ад ст.-яўр. māšiāh = памазанік)
1) паводле іудзейскага і хрысціянскага веравучэнняў, пасланец Бога, які павінен прыйсці на Зямлю, каб выратаваць род чалавечы ад зла і ўстанавіць царства нябеснае;
2) перан. выратавальнік.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Про́йгра ’апладненне пчалінай маткі’ (Сцяшк. Сл.), про́jигра ’тс’ (Анох.), про́игра ’вясенні вылет пчол’ (Манаенкава, Словарь). Рус. про́игра ’вылет і таўкатня пчол каля вулля, каб прасушыцца і ачысціцца перад зімоўкай’. Да ігра, іграць (гл.); што да семантыкі слова, то параўн. такія значэнні дзеяслова іграць, як ’спарвацца (аб птушках)’, ’аб злучцы жывёлы’ і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пы́жыцца (пыжицьца) ’назвацца ад фанабэрыі’ (Нас.), ’напружвацца, дбаць’ (ваўк., Сцяшк. Сл.), укр. пи́зитися ’надзявацца, фанабэрыцца’, рус. пы́житься ’старацца нешта зрабіць з празмернымі намаганнямі; фанабэрыцца’, н.-луж. pyzeliś se ’пускаць бурбалкі, бурліць, тужыцца’. Вытворнае ад пыж 1 (< *pyž‑), гл. Курціна, Этимология–1971, 72; Чарных (2, 87) мяркуе пра першаснае значэнне ’раздувацца, каб выпіхнуць пыж’, што неабавязкова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бле́нда
(ням. Blende)
1) прыстасаванне ў выглядзе цыліндра або конуса, якое надзяваецца на пярэднюю частку аправы аб’ектыва, каб прадухіліць пранікненне ў яго бакавых прамянёў сонца;
2) ліхтар для асвятлення рудніка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
грымірава́ць
(фр. grimer = падмалёўваць твар)
1) накладваць грым, каб надаць акцёру патрэбны для яго ролі выгляд;
2) надаваць каму-н. з дапамогай грыму аблічча каго-н. (напр. г. пад рыбака).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)