Verbum

вучо́ны, -ая, -ае.

1. Вывучаны, навучаны чаму-н.

Не вучы вучонага (прыказка). В. мядзведзь (дрэсіраваны).

2. Высокаадукаваны, які многа ведае ў галіне якой-н. навукі.

В. чалавек.

В. садавод.

3. Які мае адносіны да навукі, навуковы.

Вучонае званне.

Вучоная ступень.

4. у знач. наз. вучо́ны, -ага, мн. -ыя, -ых, м. Спецыяліст у якой-н. галіне навукі.

Выдатны в.

вы́казаць, -кажу, -кажаш, -кажа; -кажы; -казаны; зак., што.

1. Перадаць словамі.

В. сваю думку.

В. пажаданне.

2. Выявіць, выкрыць тое, што павінна было ўтойвацца ад іншых.

В. сваё хваляванне.

3. Перадаць словамі свае адносіны да каго-, чаго-н.

В. падзяку.

В. спачуванне.

|| незак. выка́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. выка́званне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).

адклі́кнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.

1. Адказаць на воклік, зварот; адазвацца, адгукнуцца; прагучаць у адрас.

Дзе вы, адклікніцеся!

А. на пісьмо.

2. перан. Выявіць свае адносіны да чаго-н., выказаць спачуванне, гатоўнасць садзейнічаць чаму-н.

А. на просьбу.

3. Абудзіцца, выявіцца пад уплывам чаго-н. (пра ўспаміны, пачуцці).

Голас адклікнуўся ў сэрцы.

|| незак. адкліка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

паля́рны, -ая, -ае.

1. Які мае адносіны да полюса (у 1 і 2 знач.), звязаны з дзейнасцю на полюсе, каля полюса.

П. клімат.

Палярная станцыя.

Палярныя групы атамаў.

2. перан. Цалкам супрацьлеглы каму-, чаму-н. (кніжн.).

Палярныя погляды.

3. Звязаны з наяўнасцю дадатных ці адмоўных зарадаў (спец.).

Палярныя групы атамаў.

|| наз. паля́рнасць, -і, ж. (да 2 знач.).

псава́ць, псую́, псуе́ш, псуе́; псуём, псуяце́, псую́ць; псава́ў, -ва́ла; псуй; псава́ны; незак., каго-што.

Прыводзіць у непрыгоднасць, рабіць дрэнным.

П. машыну.

П. сваё здароўе.

П. адносіны.

П. дзіця дрэнным выхаваннем.

|| зак. сапсава́ць, -сую́, -суе́ш, -суе́; -суём, -суяце́, -сую́ць; -сава́ў, -ва́ла; -су́й; -сава́ны і папсава́ць, -сую́, -суе́ш, -суе́; -суём, -суяце́, -сую́ць; -су́й; -сава́ны.

|| наз. псава́нне, -я, н.

ско́расць, -і, мн. -і, скарасце́й, ж.

1. Ступень хуткасці руху, якога-н. дзеяння.

Вялікая с. у машыны.

С. выканання даручэння.

С. бегу.

2. Ступень хуткасці дастаўкі грузаў (спец.).

Пасажырская с.

3. У механіцы: адносіны пройдзенага целам шляху да адпаведнага прамежку часу (спец.).

Сярэдняя с.

Раўнамерная с.

|| прым. ско́расны, -ая, -ае і скарасны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).

сутыка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. гл. сутыкнуцца.

2. Узаемна дакранацца, датыкацца.

С. спінамі.

3. Мець сумежныя бакі; межавацца.

Луг сутыкаецца з пасевамі жыта.

4. перан. Уступаць у якія-н. адносіны, кантакты з кім-, чым-н.; мець справу з кім-, чым-н.

С. з падатковай інспекцыяй.

С. з перакладам паэзіі.

С. з праблемай выбару.

|| наз. сутыка́нне, -я, н.

хімі́чны, -ая, -ае.

1. гл. хімія.

2. Які мае адносіны да з’яў, што вывучаюцца хіміяй.

Хімічная рэакцыя.

Хімічныя элементы.

3. Звязаны з прымяненнем метадаў хіміі ў вытворчасці, у розных галінах гаспадаркі.

Хімічная апрацоўка глебы.

Хімічныя ўгнаенні.

4. Звязаны з прымяненнем прадуктаў хіміі ў ваенных мэтах.

Хімічная зброя.

○

Хімічны карандаш — карандаш з асобым графітам, які пры змочванні піша як чарніла.

экано́мія, -і, ж.

1. Ашчаднасць, беражлівасць пры расходаванні чаго-н.

Э. сыравіны.

Навесці эканомію ў карыстанні электраэнергіяй.

2. Выгада, якая атрымліваецца пры ашчадным расходаванні чаго-н.

Э. часу.

Сотні мільёнаў рублёў эканоміі за год.

○

Палітычная эканомія — навука, якая вывучае грамадскія адносіны ў працэсе вытворчасці і размеркавання матэрыяльных даброт, а таксама эканамічныя законы, што кіруюць гэтымі адносінамі.

Палітычная э. капіталізму.

ядо́к, едака́, мн. едакі́ і едако́ў, м.

1. Той, хто есць, мае патрэбу ў харчаванні, або (звычайна з азначэннем) пра чалавека, які выяўляе пэўныя адносіны да яды.

Які я., такі і работнік (з нар.).

2. Той, хто харчуецца дзе-н. або знаходзіцца дзе-н. на харчовым забеспячэнні.

Размеркаваць па едаках.

|| прым. ядо́цкі, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).