падаклярава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., каму, з інф., з дадан. сказам і без дап.
Разм. Паабяцаць што‑н. [Чорны:] — Давай пойдзем разам, браце. Раз я падакляраваў, то без ніякае мітрэнгі мы зараз з табою і сходзім у тую акадэмію. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Казя́рка ’стары падраны кажушок’ (лаг., КЭС). Утварэнне па тыпу кажарка ад козі ’казіны’, магчыма, для адмоўнай характарыстыкі рэаліі. Пераноснае ўжыванне заонімаў (тыпу воўк, вуж, сабака і інш.) для адмоўнай характарыстыкі розных з’яў, рэалій і інш. шырока вядома. Параўн., у Грынчэнкі, 2, 265: «Козиний кожух, а вербові дрова, то й смерть готова».
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вэ́ндзаць ’пракурваць на дыме мяса, вэндзіць’ (КЭС, лаг.), вэ́ндзаны. Таго ж паходжання, што і вэ́ндзіць (гл.), г. зн. запазычанне з польск. мовы (але вэ́ндзаць адлюстроўвае іншы марфалагічны дзеяслоўны тып). Але паколькі ў польск. мове іменна такой формы няма (гл. Варш. сл.), то можна лічыць, што ў бел. мове гэта марфалагічны неалагізм.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вяхір ’Columba palumbus L.’ (БРС, Інстр. II, КТС). Рус. вяхир, дыял. вяхерь ’тс’ (Даль). Пра бел. слова (яўна кніжны характар) можна думаць, што яно з рускай мовы. Што датычыцца рус. вяхирь, то ў Фасмера яно суадносіцца з вятютень, якое далей да вячить і вякать, што, відаць, вельмі няпэўна. Параўн. яшчэ вяціцінь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэза́ўрус ‘поўны тлумачальны слоўнік’ (ТСБМ), ст.-бел. тезаврусъ ‘тс’: в книгахъ тезаврусъ, то есть скарбом называють (1595 г., ГСБМ). Запазычана з лац. thesaurus, зафіксаванага ў лацінскамоўных тэкстах ВКЛ як ‘скарб, каштоўнасць, маёмасць’ (Жлутка, 335) з с.-грэч. θησαυρος ‘скарб, каштоўнасць, сховішча’. Значэнне ‘кніга, слоўнік’, відаць, пераноснае ад ‘тое, што запісана, улічана’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэ́йка ‘сяброўка’ (калінк., Сл. ПЗБ, Мат. Гом.). Гл. тайка ‘тс’, магчыма, з экспрэсіўнай заменай а > э пад націскам. Калі прыняць ідэю т. зв. дзіцячых слоў, то можна параўнаць з балг. те́йка ‘цётка’ (ВЕР, 7, 899; з те́та ‘цёця’), н.-луж. дыял. tejka ‘бабуля’ (Шустар-Шэўц, 1502; параўн. в.-луж. ćeta ‘цётка’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змо́ладу, прысл.
1. З маладых гадоў, з маладосці. — Змоладу трэба ў работу ўцягвацца, — стаяў на сваім Марцін, — бо як вырастуць гультаямі, то дзякуй не скажуць табе за гэта. Колас.
2. У маладыя гады, у маладосці. — Змоладу мы ўсе .. разумныя. Кандрусевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зні́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Разм. Падаючая зорка. Недзе далёка ўперадзе прамільгнула знічка, праз некаторы час упала другая. Васілёнак. У небе дзесь далёка Над лесам тым у момант вока Мігнецца стужка агнявая — То знічка згасне залатая. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
загавары́цца, ‑варуся, ‑ворышся, ‑верыцца; зак.
1. Захапіўшыся размовай, доўга прагаварыць. — Нешта бацька ў хату не ідзе, — сказаў .. [хлопец]. — Ці не загаварыўся з кім. Галавач. — Частуйцеся, частуйцеся, а то загаварыліся, — перабіла размову мужчын гаспадыня. Арабей.
2. Зак. да загаворвацца (у 2 знач.)
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зарысо́ўка, ‑і, ДМ ‑соўцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. зарысоўваць — зарысаваць.
2. Р мн. ‑совак. Малюнак з натуры; замалёўка, эскіз. Гэта была вельмі недакладная зарысоўка, і калі добра і доўга прыглядацца да яе, то тады рысунак праступаў выразней. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)