прайсці́, прайду́, про́йдзеш, про́йдзе; прайшо́ў, -шла́, -ло́; прайдзі; про́йдзены; зак.

1. Ступаючы, едучы, перамясціцца па якім-н. месцы або да якога-н. месца.

П. па мосце. П. да варот. П. наперад.

Па рацэ прайшла баржа.

2. што. Пераадолець якую-н. адлегласць хадзьбой (а таксама пра некаторыя сродкі транспарту, пра пераадоленне дыстанцыі спартсменам).

П. некалькі крокаў. П. пехатой пятнаццаць кіламетраў.

За гадзіну поезд прайшоў 70 км.

Бягун добра прайшоў стаметроўку.

3. што. Перамяшчаючыся, накіроўваючыся куды-н., прамінуць, пакінуць ззаду.

П. сад або міма саду.

Задумаўшыся, п. сваю хату.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Распаўсюдзіцца (пра чуткі, весткі і пад.).

Прайшла чутка аб яго прыездзе.

5. перан., перад кім-чым, а таксама са словамі «ў думках», «ва ўяўленні» і пад.: мысленна ўзнікнуць, паўстаць ва ўяўленні.

У думках прайшло ўсё папярэдняе жыццё.

6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). З’явіцца і знікнуць (пра ўсмешку, мімічны рух і пад.).

Па твары прайшла ажыўленая ўсмешка.

7. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра што-н. працяглае: пралегчы, працягнуцца.

Тут пройдзе чыгунка.

Нафтаправод «Дружба» прайшоў па Беларусі.

8. Выпасці (пра ападкі).

Зранку прайшоў дождж.

9. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Пра час, пра што-н., што было, працягвалася: мінуць, адысці.

Прайшло некалькі гадоў.

Крыўда прайшла.

Боль прайшоў.

10. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Адбыцца, закончыцца з якім-н. вынікам.

Спектакль прайшоў з вялікім поспехам.

11. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пранікнуць цераз што-н. (пра тое, што рухаецца, перасоўваецца, цячэ).

Цвік прайшоў наскрозь.

Шафа прайшла ў дзверы.

Чарніла прайшло цераз паперу.

12. што. Распрацаваць, апрацаваць, рухаючыся ў пэўным напрамку.

П. вугальны пласт. П. адзін пракос.

13. што або праз што. Прасоўваючыся, дасягаючы чаго-н., падвергнуцца чаму-н., атрымаць прызнанне, зацвярджэнне.

Дакументы прайшлі цераз рэгістрацыю.

Праект прайшоў многа інстанцый.

14. у што або (з В мн.) у каго-што. Аказацца ў ліку прынятых, залічаных, зацверджаных.

П. ва ўніверсітэт па конкурсе.

15. што. Вывучыць, пазнаёміцца з чым-н. (разм.).

Вучні прайшлі буквар.

16. што. Выканаць якія-н. абавязкі, заданні, прызначэнні.

П. вайсковую службу.

П. курс лячэння.

◊

Прайсці ў жыццё — ажыццявіцца на справе.

|| незак. прахо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. прахо́джанне, -я, н. (да 1—3, 12, 13, 15 і 16 знач.) і прахо́д, -у, М -дзе, м. (да 1—3 знач.).

◊

Праходу не даваць каму (разм., неадабр.) — назойліва прыставаць з чым-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

из, изо предлог с род. з, са (каго, чаго); при этом са употребляется перед словами, начинающимися с двух и более согласных, из которых первый шипящий, свистящий или плавный;

выходи́ть из воды́ выхо́дзіць з вады́;

из ко́жи лезть са ску́ры вылу́звацца;

узна́ть из газе́т даве́дацца з газе́т;

не́которые из това́рищей некато́рыя з тава́рышаў;

мла́дший из бра́тьев мало́дшы з брато́ў;

варе́нье из я́год варэ́нне з я́гад;

из него́ вы́йдет хоро́ший рабо́тник з яго́ вы́йдзе до́бры рабо́тнік;

◊

из уваже́ния к заслу́гам з пава́гі да заслуг; кроме того, иногда переводится также иными предлогами, в частности: а) (при превосходной степени) з, са (каго, чаго); за (каго, што); ад (каго, чаго);

поле́знейшее из сре́дств найкары́снейшы са сро́дкаў;

лу́чший из всех ле́пшы з (за, ад) усі́х; б) (при обозначении причины, основания, цели) з, са (каго, чаго); на (кім, чым);

из любви́ к иску́сству з (па) лю́басці да маста́цтва;

и́зо дня в день дзень пры дні.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

колеба́ться

1. (колыхаться) калыха́цца, гайда́цца; (слегка — ещё) варушы́цца, кра́тацца;

от лёгкого ветерка́ колеба́лась занаве́ска ад лёгкага ве́трыку калыха́лася (варушы́лася, кра́талася) фіра́нка;

ло́дка слегка́ колеба́лась ло́дка злёгку гайда́лася (калыха́лася);

2. (шататься, быть неустойчивым) хіста́цца, обл. калыва́цца, ківа́цца, кра́тацца, варушы́цца;

анте́нна коле́блется антэ́на хіста́ецца (калыва́ецца, ківа́ецца, кра́таецца);

стол коле́блется стол хіста́ецца (калыва́ецца);

стре́лка мано́метра коле́блется стрэ́лка мано́метра хіста́ецца (кра́таецца);

верху́шка берёзы едва́ колеба́лась вяршо́к бяро́зы ледзь калыва́ўся (ківа́ўся, кра́таўся);

3. (качаться в вертикальном направлении) вага́цца, разг. зы́бацца;

земля́ коле́блется зямля́ вага́ецца;

мостки́ под нога́ми колеба́лись кла́дка пад нага́мі зы́балася;

4. (о неустойчивом состоянии) хіста́цца;

температу́ра коле́блется тэмперату́ра хіста́ецца;

5. перен. (быть в нерешительности) хіста́цца, вага́цца;

он до́лго колеба́лся, пре́жде чем дать своё согла́сие ён до́ўга хіста́ўся (вага́ўся), ране́й чым даць сваю́ зго́ду;

6. перен. (терять влиятельность, вызывать сомнение) хіста́цца;

его́ авторите́т стал колеба́ться яго́ аўтарытэ́т пача́ў хіста́цца;

7. страд. калыха́цца, гайда́цца, варушы́цца, кра́тацца; хіста́цца, калыва́цца, ківа́цца; вага́цца, зы́бацца; см. колеба́ть​ 1—3.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

полага́ться несов.

1. (надеяться) спадзява́цца (на каго, на што); (рассчитывать) разлі́чваць (на каго, на што); (доверять) давяра́ць; (доверяться) давяра́цца (каму, чаму), здава́цца (на каго, на што); (быть уверенным) быць упэ́ўненым (у кім, у чым);

полага́ться на свои́ си́лы спадзява́цца на свае́ сі́лы;

полага́ться на чью́-л. по́мощь спадзява́цца на чыю́-не́будзь дапамо́гу;

на него́ мо́жно полага́ться яму́ мо́жна давяра́ць (давяра́цца), у ім мо́жна быць упэ́ўненым, на яго́ мо́жна спадзява́цца;

2. (употребляется в 3 лице в знач. «причитается») нале́жыць;

ка́ждому полага́ется немно́го де́нег ко́жнаму нале́жыць тро́хі гро́шай;

3. (употребляется в 3 лице в знач. «приличествует»); (следует) нале́жыць; (надо) трэ́ба; (в обычае) заве́дзена; (при употреблении с отрицанием в знач. «нельзя») не́льга, нямо́жна; (в знач. «не разрешается, не дозволено») не дазваля́ецца, не дазво́лена;

так поступа́ть не полага́ется так рабі́ць нямо́жна;

взять всё, что полага́ется узя́ць усё, што трэ́ба (што нале́жыць);

здесь кури́ть не полага́ется тут куры́ць не дазваля́ецца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

сон в разн. знач. сон, род. сну м.;

кре́пкий сон мо́цны сон;

ви́деть что́-л. во сне ба́чыць што-не́будзь у сне; сніць што-не́будзь;

меня́ объя́л сон мяне́ агарну́ў сон;

ви́деть стра́шный сон сніць стра́шны сон;

приро́да просну́лась ото сна́ прыро́да абудзі́лася ад сну;

э́то то́лько сон гэ́та то́лькі сон;

◊

засну́ть (спать) ве́чным сном засну́ць (спаць) ве́чным сном;

сквозь сон праз сон;

как во сне як у сне;

сна ни в о́дном (ни в еди́ном) глазу́ сна ні ў адны́м во́ку;

что сей сон зна́чит? шутл. што гэ́та азнача́е (зна́чыць)?;

прия́тного сна прые́мнага сну, до́брай но́чы;

на сон гряду́щий на́нач, пе́рад сном;

со сна спрасо́нку;

спать мёртвым сном спаць мёртвым сном;

сна на него́ не́ту сну на яго́ няма́;

спать сном пра́ведника спаць сном пра́ведніка;

отойти́ ко сну ле́гчы спаць;

и во сне не сни́лось і не сні́лася;

сон в ру́ку шутл. сон спра́ўдзіўся.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

страсть​I ж.

1. (сильное чувство) гара́чае (мо́цнае) пачуццё; (увлечение) захапле́нне, -ння ср.; (влечение) ця́га, -гі ж.; (склонность) схі́льнасць, -ці ж., прыхі́льнасць, -ці ж.; (рвение) заўзя́тасць, -ці ж.; сла́басць, -ці ж.; (охота) ахво́та, -ты ж.; (желание) жада́нне, -ння ср.; (азарт) запа́л, -лу м., аза́рт, -ту м.;

стра́сти у спо́рщиков разгоре́лись пачу́цці ў спрача́льнікаў разгарэ́ліся; спрача́льнікі прыйшлі́ ў аза́рт;

ма́ло-пома́лу но́вое заня́тие обраща́ется у него́ в страсть ма́ла-пама́лу но́вы заня́так перахо́дзіць у яго́ ў захапле́нне;

де́лать что́-л. со стра́стью рабі́ць што-не́будзь з запа́лам (з захапле́ннем, заўзя́та);

страсть к теа́тру ця́га да тэа́тра, захапле́нне тэа́трам;

страсть к аза́ртным и́грам ця́га (схі́льнасць, сла́басць) да аза́ртных гу́льняў;

2. (сильная любовь) жарсць, род. жарсці ж.; страсць, род. стра́сці ж.; (гара́чае, мо́цнае, нястры́мнае) каха́нне, -ння ср.; па́лкасць, -ці ж.;

быть охва́ченным стра́стью быць ахо́пленым гара́чым (нястры́мным) каха́ннем;

3. чаще мн., уст., рел. (страдание) паку́та, -ты ж., му́ка, -кі ж., мучэ́нне, -ння ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

толк​I сущ.

1. (смысл) толк, род. то́лку м., сэнс, род. сэ́нсу м.;

ма́ло то́лку ма́ла то́лку (сэ́нсу);

что то́лку? які́ толк (сэнс)?;

с толком з то́лкам (з сэ́нсам, з ро́здумам);

бе́з толку без то́лку (без сэ́нсу, без ла́ду);

2. (прок, польза) разг. кары́сць, -ці ж., толк, род. то́лку м.;

что из него́ то́лку? яка́я з яго́ кары́сць?;

из э́того бу́дет толк з гэ́тага бу́дзе толк;

3. ед. нет (разговоры) гаво́рка, -кі ж.; (слухи) чу́ткі, -так, ед. чу́тка, -кі ж.; (молва) по́галаскі, -сак, ед. по́галаска, -кі ж.; (сплетни) плёткі, -так, ед. плётка, -кі ж.;

положи́ть коне́ц то́лкам спыні́ць ро́зныя гаво́ркі (плёткі);

4. (мнение, суждение) уст. ду́мка, -кі ж., меркава́нне, -ння ср.;

◊

взять в толк на цям узя́ць; ске́міць (сця́міць); дабра́ць ро́зуму, зразуме́ць;

понима́ть (знать) толк зна́цца (на чым-небудзь); (разбираться) разбіра́цца (у чым-небудзь);

не доби́ться то́лку не дабі́цца то́лку;

сбить (сби́ться) с то́лку збіць (збі́цца) з то́лку (з панталы́ку).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

трепа́ть несов.

1. (развевать) развява́ць; (рвать) рваць; (мотать) матля́ць; (трясти) трэ́сці; (тормошить) тармасі́ць; (дёргать) ту́заць; (волосы и т. п.) перабіра́ць, кудла́ціць; (за волосы — в наказание) цяга́ць;

ве́тер тре́плет её пла́тье ве́цер развява́е (рве) яе́ суке́нку;

шква́лом тре́плет паруса́ шква́лам рве (матля́е, развява́е) ве́тразі;

лиса́ тре́плет ку́рицу ліса́ тармо́сіць ку́рыцу;

ве́тром тре́плет гри́ву ве́трам развява́е гры́ву;

трепа́ть кого́-л. за́ волосы цяга́ць (ту́заць) каго́-не́будзь за валасы́;

2. (о костюме, обуви и т. п. — рвать) разг. трапа́ць, драць, дзе́рці; бузава́ць;

он бы́стро тре́плет оде́жду ён ху́тка трэ́пле (дзярэ́, бузу́е) адзе́нне;

3. (о лихорадке) разг. трэ́сці;

4. (похлопывать) ля́паць, паля́пваць;

на́чал трепа́ть по плечу́ пача́ў ля́паць (паля́пваць) па плячы́;

5. (лён, пеньку) трапа́ць;

6. (поносить) разг. бузава́ць;

и́мя его́ постоя́нно тре́плют імя́ яго́ заўсёды бузу́юць;

◊

трепа́ть не́рвы не́рвы ту́заць; вантро́бы ад’яда́ць (пераяда́ць); духі́ дастава́ць;

трепа́ть языко́м мянці́ць (мало́ць) языко́м; язы́к аб зу́бы біць; языко́м ла́пці пле́сці.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

све́жы, ‑ая, ‑ае.

1. Які не страціў сваіх натуральных якасцей. Свежае мяса. Свежае малако. Свежы сыр. // Толькі што прыгатаваны (пра ежу, напіткі). І адкуль на стале тваім Бохан свежага хлеба пахучы. Барадулін. [Бацька:] — Ці не час нам падсілкавацца? Давай свежага чайку заварым. Шыловіч. // Такі, якога не закранула апрацоўка (вэнджанне, саленне, кансерваванне і пад.); які застаўся ў натуральным выглядзе. У каго толькі ўзыходзяць, а ў яго, у Нічыпара Кавалёнка, як звалі бацьку, ужо свежыя агуркі. Кавалёў. Першыя сотні кілаграмаў свежых грыбоў былі адпраўлены на прадпрыемствы.. Мінска. «Звязда». // Толькі што, нядаўна зрэзаны, сарваны (пра расліны, плады). Зноў мы слаўна пагуляем, Свежых ягад назбіраем. Колас. На грэблю кожную вясну накідвалі рознага ламачча, свежага яловага і хваёвага галля, а найбольш зыбкія мясціны высцілалі жэрдзем. Дуброўскі. // Нядаўна або толькі што зроблены, падрыхтаваны, атрыманы. Свежыя стагі. □ Ды прайшла па золкіх росах На сінім досвітку чуць свет, Дзе пахнуць свежыя пракосы, пакінуўшы мне босы след. Матэвушаў. Сцены ў пакоі былі зроблены са свежых дошак, шчыліны паміж імі свяціліся. Карпюк.

2. Такі, які не быў у карыстанні, ва ўжыванні. Асцярожна, каб лішне не прымаць свежую пасцель, Усцін Тарасавіч прысеў на краёк свайго ложка. Марціновіч. Кузьма сеў на кучу свежай саломы, з якой ва ўсе бакі пырснулі маленькія конікі, і задумаўся. Дуброўскі. / Пра новае і чыстае адзенне, бялізну. Свежая прасціна. □ Трафім Зіновіч падшыў да сваёй салдацкай гімнасцёркі свежы каўнерык. Кірэйчык.

3. Чысты, нічым не забруджаны, які часта абнаўляецца (пра ваду, паветра). Дзеці слухаюць сваю настаўніцу і старанна наліваюць градкі свежай, прынесенай з калодзежа, вадзіцай. Барашка. Грудзі яго [Мацуты] з палёгкай удыхалі свежае, халоднае паветра. В. Вольскі.

4. Халаднаватыя досыць халодны. З поля дзьмула свежым халадком, прабірала вільгаццю. Гартны. Раніца была свежая, і буйная раса шчыпала босыя ногі. Чарнышэвіч. Па дварэ быў вецер — дзьмуў на ганак — сухі, свежы, аж холадна стала ў грудзі. Пташнікаў.

5. Які не страціў сваёй сілы, бляску, яркасці ці натуральная афарбоўкі. Ён [трамвай] бяжыць з вясёлымі Званкамі, Афарбоўкай свежай зіхаціць. Броўка. Доўгі кароўнік,.. бялеўся новымі сасновымі сценамі, чырванеўся свежай чарапіцай. Якімовіч. // Ярка-зялёны, малады (пра траву, дрэвы і пад.). Свежая трава. □ Свежай зелянінай.. разгарнуліся вузкія палоскі аўса. Бядуля. Яшчэ дацвіталі сады, і дужа яркай была зелень свежага лісця на маладых бярозах. Машара. // перан. Выразны, ясны, незабыты. Усе дзяліліся свежымі ўражаннямі, усе апавядалі адзін аднаму пра новыя цікавыя падзеі. Зарэцкі. Прарасло жалеза Вострымі шыпамі, Будзе вечна свежай Аб салдаце памяць. Вітка.

6. Здаровы, поўны сіл, энергіі, запалу (пра чалавека). Якія.. [Богуш і Цымбал] здаровыя і свежыя, нібы прынеслі з сабою другі свет. Скрыган. Быў.. [Адам] спакойны, свежы і, лёгкі. Мо ад вады, мо ад цішыні і сонца. Вышынскі. // Які выражае такі стан, сведчыць пра яго. Смяялася кожная рыса.. [Дашынага] твару: свежыя паўнаватыя вусны, роўненькія, адзін у адзін, зубы. Васілевіч. Свежы румянец на твары прадвяшчаў поўнае выздараўленне. Кавалёў. // Звонкі, чысты (пра голас, смех і пад.). Голас у яе [Ядвісі] быў малады, свежы, сакавіты. Колас.

7. Не стомлены, не знясілены. Праціўнік пад вечар з яшчэ большай ярасцю кінуўся ў атаку. У бой уступілі свежыя часці. Гурскі. // перан. Адноўлены, абноўлены (сном, адпачынкам). Узяцца за справу са свежымі сіламі. □ Рыгор прачнуўся бадзёрым, свежым. Гартны.

8. Які нядаўна або толькі што з’явіўся, узнік; новы. Свежы след. Свежая рана. Свежы нумар газеты. □ Яшчэ пяскі магілы свежай Пад сонцам Крыма не цвілі... Трус. За школаю едкім, удушлівым гарам пахла свежае пажарышча, і ў тонкай сасне маладою цягучаю смалою заплываў незаржавелы асколак ад бомбы. Адамчык. // Які ўпершыню з’явіўся дзе‑н.; чужы, дагэтуль тут невядомы. А вось свежы чалавек — той абавязкова спыніцца, каб паглядзець на дзве вуліцы [вёскі] ў садах. Ракітны. Увага мужчын была сканцэнтравапа на паспеўшых прыехаць у час — па свята — Міхала і Васіля, свежых людзей. Васілевіч. // Які пакуль нікому невядомы; самы новы, апошні. Свежыя навіны. □ [Вадзім Іванавіч:] — Добра, што вы заўтра выступіце. Свежае слова пра Маскву нам цяпер патрэбна як паветра. Гэта вельмі важна зараз... перад баямі. Дзенісевіч. У дзядзькі ўжо некалькі сшыткаў, у якіх ён запісвае казкі і песні, прыказкі, прымаўкі, свежыя словы, свае ўражанні і думкі. Брыль. // перан. Які ўпершыню сфармуляваны, выказаны, выкарыстаны; арыгінальны. Свежая думка. Свежая рыфма. □ Няма вычарпаных вершаваных форм і няма памераў, якія можна было б выкінуць як старызну: яны кожны раз становяцца свежымі, калі да іх дакранаецца сапраўдны талент. «Маладосць».

•••

Глянуць свежым вокам гл. глянуць.

На свежае вока гл. вока.

На свежую галаву гл. галава.

Па свежых слядах гл. след.

Свежае вока гл. вока.

Свежая капейка гл. капейка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

advance

[ədˈvæns]

1.

v.t.

1) ру́хаць напе́рад, дапамага́ць, спрыя́ць

to advance the cause of peace — спрыя́ць спра́ве мі́ру

2) дава́ць, прыво́дзіць (аргумэ́нт)

3) плаці́ць пе́рад тэ́рмінам; дава́ць ава́нс; дава́ць за́гадзя

to advance a loan — дава́ць пазы́ку

4) прысьпяша́ць

to advance the date of the wedding — прысьпе́шыць да́ту вясе́льля

5) павыша́ць ра́нг; авансава́ць

to advance his rank from lieutenant to captain — павы́сіць яго́ зь лейтэна́нта ў ра́нг капіта́на

2.

v.i.

1) ісьці́; ру́хацца напе́рад

The troops advanced — Во́йска пайшло́ ў на́ступ

2) рабі́ць по́ступ, удаскана́львацца

to advance in skill — рабі́ць по́ступы ў сваёй спэцыя́льнасьці

3) павыша́цца ў цане́

The stock advanced three points — А́кцыі паднялі́ся на тры пу́нкты

3.

n.

1) рух напе́рад, пасо́ўваньне напе́рад

The army’s advance was very slow — Пасо́ўваньне во́йска было́ ве́льмі паво́льнае

2) про́йдзеная адле́гласьць f.

3) по́ступ -у m.

the advance of knowledge — по́ступ ве́ды

4) ро́ст ко́лькасьці, ва́ртасьці або́ цаны́; падвы́шка f.

5) ава́нс -у, зада́так -ку m.; пазы́ка f.

4.

adj.

1) пярэ́дні, перадавы́

advance party of the expedition — перадава́я гру́па экспэды́цыі

2) заўча́сны, сыгна́льны

an advance copy of the book — сыгна́льны экзэмпля́р кні́гі

•

- advances

- go in advance

- in advance

- in advance of

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)