удзе́л 1, ‑у, м.
Сумесная дзейнасць пры выкананні чаго‑н., супрацоўніцтва. Прыняць удзел у выбарах. □ Маршрут паходу быў вызначан Букрэем і дзедам Талашом пры жывым удзеле паўстанцаў-партызан. Колас. Міколкавы прыгоды надалей доўга абыходзіліся без удзелу дзеда Астапа. Лынькоў. // Непасрэдныя адносіны, дачыненне да чаго‑н. Давесці ўдзел у злачынстве. // Наяўнасць, прысутнасць чаго‑н. у чым‑н. На ўдзелу голасу і шуму зычныя падзяляюцца на санорныя і шумныя. Юргелевіч.
удзе́л 2, ‑а, м.
Гіст. На Русі 12–16 стст. састаўная частка буйных вялікіх княстваў, якая кіравалася членам велікакняжацкай сям’і; удзельнае княства. Зямля Полацкая была багатая і адчувала сілу, каб не лічыць сябе дробным удзелам, пазбаўленым пэўнай аўтаноміі. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цяжэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.
1. Станавіцца цяжкім (у 1–3 знач.) або больш цяжкім. Чым далей адыходзілі ад маёнтка, тым болей цяжэў мяшок з кнігамі. Каваленка.
2. Станавіцца цяжкім, рухацца, паднімацца, працаваць з цяжкасцю (пра часткі цела, галаву і пад.). Адчуўшы, як цяжэюць ногі, як калючым болем заходзіцца сэрца, .. [Косця] зразумеў, што яму не дагнаць .. [Надзю]. Лынькоў. Слесарэнка адчуваў, што яго хіліць у сон, што цела цяжэе, становіцца чужым. Бураўкін.
3. Набрыньваць, абвісаць. Пакрысе набрыньвалі вільгаццю і цяжэлі каляныя шынялі. Быкаў. // Налівацца сокам; спець. Прыязджайце, як маці-зямля Малаком сваю ніву напоіць — І колас цяжэе. Арочка. Была.. пара, блізкая да восені, калі ў садах пачынаюць цяжэць яблыкі. Адамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ча́ўкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Утвараць характэрныя гукі пры жаванні, ядзе. Немец сядзеў за сталом на лаве, парэзваў нешта ножыкам і клаў у рот, жаваў і чаўкаў. Чорны. «Чаўкае, як свіння», — падумаў Славік, каб хоць як-небудзь прынізіць свайго непрыяцеля. Шамякін. // што і без дап. Есці, гучна прыцмокваючы. [За перагародкай], фарсіста закруціўшы спіраллю хвост, скуб з Віталькавых рук і смачна чаўкаў зелле ладны круглы парсючок. Палтаран. Казюк Клышэўскі смачна чаўкаў і ў той жа час урачыста адказваў на пытанні. Броўка.
2. Утвараць гукі, падобныя на тыя, што ўзнікаюць пры жаванні; чвякаць. Пад ботамі чаўкае набрынялая вадой зямля. Асіпенка. Боты такія мокрыя, што аж чаўкаюць у іх анучы. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
grant
[grænt]
1.
v.t.
1) дава́ць (то́е, пра што про́сяць); дазваля́ць
to grant scholarship (permission) — даць стыпэ́ндыю (дазво́л).
2) прызнава́ць праўдзі́вым; згаджа́цца, прызнава́ць слу́шнасьць
3) узнагаро́джваць, надава́ць (правы́, прывіле́і); афіцы́йна перада́ць каму́ маёмасьць
2.
v.i.
згаджа́цца на што
3.
n.
1) атрыма́нае пра́ва (прывіле́й, зямля́), грашо́вая дапамо́га; стыпэ́ндыя, дата́цыя, субсы́дыя f.
2) прызна́ньне, нада́ньне (пра́ва); перада́ча f. (маёмасьці)
•
- take for granted
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
patch
[pætʃ]
1.
n.
1) ла́та, ла́тка f., ла́пік -а m. (на адзе́ньні, абу́тку)
2) пля́стыр (на ра́нцы), павя́зка f.
eye patch — павя́зка на во́ка
3) му́шка f. (на жано́чым тва́ры)
4) пля́ма f.
5) ла́пік зямлі́
a garden patch — зямля́ пад гаро́д
2.
v.
1) ла́таць (падра́нае)
2) to patch up —
а) зала́дзіць сва́рку
б) зала́таць, зрабі́ць на ху́ткую руку́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
soil
I [sɔɪl]
n.
1) гле́ба, зямля́ f., грунт -у m.
A farmer tills the soil — Земляро́б абрабля́е зямлю́
2) край -ю m.; краі́на f.
II [sɔɪl]
1.
v.t.
1) бру́дзіць, пэ́цкаць
He soiled his clean clothes — Ён запэ́цкаў сваю́ чы́стую во́пратку
2) пля́міць
3) Figur. пля́міць, га́ньбіць
to soil the family name — зга́ньбіць імя́ сям’і́
4) мара́льна псава́ць
2.
n.
забру́джанае ме́сца, пля́ма f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
гаро́д
1. Агарод (БРС).
2. Наогул абгароджаны ўчастак зямлі (Слаўг.).
3. Сядзіба калгасніка або вясковага жыхара (Арш., Гродз., Жытк., Слаўг.).
4. Добра апрацаваная і ўгноеная зямля (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
га́ўнік
У актах.
1. Зямля, якая належала лесніку; месца, дзе жыў ляснік, ляснічы.
2. Ляснічы, наглядчык за лесам (Нас. АУ).
□ ур. Га́ўнінкава (поле) каля в. Серкаўка Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Плеш, пле́шына, пляшок, пляш, плі́ш, плі́шка ’лысіна’ (ТСБМ, Нас.), ’прапушчаны пры ворыве ці жніве ўчастак’ (Нас.; Выг.: віц., Шн. 3; Мат. Гом.; ТС; беласт., Сл. ПЗБ), ’вымаклае месца ў жыце або на лузе’ (Нас. Сб., Нас., Сл. ПЗБ, Сл. Брэс., ТС), ’абсеў, абсевак, агрэх’ (драг., Нар. словатв.; БРС; чэрв., Нар. лекс.; ЛА, 2), плеш ’вільчык, верхні стык страхі’ (Сцяц.; ЛА, 4), ’пляма’ (Бяльк.), ’нераз’езджаная дарога’ (віц., ЛА, 5). Укр. пліш, валын. пляш ’пропуск пры ворыве’, рус. плешь, польск. plesz, чэш. pleš, славац. plešina, славен. plẹ́š, plẹ́ša, харв. чак. plíša ’цаліна’, plȋs ’голая зямля без дрэў’, серб. плѐшина ’тс’, балг. плеши́в ’лысы’, ц.-слав. плѣшь ’лысіна’, ’голае месца без расліннасці’. Прасл. *plešь, якое з прыметніка *plěxъ ’лысы’ > плех (гл.). Лексема плеш ’лацінскае свяшчэнства’ (Нас.), ці ’выгаленае месца на цемені каталіцкага святара’, праз польск. plesz была запазычана са ст.-чэш. pleš ’тс’ (Банькоўскі, 2, 606).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жаўкле́ц Жоўты пясок; жоўтая пясчаная зямля (Слаўг.). Тое ж жаўтапе́с (Сал.), дзе́даў пясок (Рэч., Слаўг.), жаўцяк (Пташнікаў. Чакай у далёкіх Грынях, 1962, 241), жоўтапес (Слуцк.), жолква (Палессе Талст.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)