Verbum

рэтраспе́кцыя

(ад лац. retro = назад + spectare = глядзець)

1) погляд у мінулае, аналіз мінулых падзей, перажыванняў;

2) зварот да мінулага для выяўлення ў ім зародкаў тэндэнцый, уласцівых сучаснасці;

3) погляд на прагрэсіўныя сацыяльныя ідэалы як на такія, якія ўжо існавалі ў больш-менш аддаленым мінулым.

спірты́

(англ. spirits, ад лац. spiritus = дыханне, дух)

арганічныя злучэнні, якія змяшчаюць адну або некалькі гідраксільных груп (OH) у малекуле; выкарыстоўваюцца для вырабу алкагольных напіткаў, а таксама ў медыцыне і ў тэхнічнай прамысловасці (напр. этылавы с., метылавы с., борны с., камфорны с. і інш.).

стыхі́я

(гр. stoicheion = элемент)

1) адзін з асноўных элементаў прыроды (вада, зямля, паветра і агонь) у антычнай філасофіі;

2) з’явы прыроды, якія праяўляюцца як магутная разбуральная сіла;

3) перан. неарганізаваная сіла, якая дзейнічае ў сацыяльным асяроддзі (напр. с. інфляцыі);

4) перан. прывычнае асяроддзе (свая с.).

стэнато́пны

(ад стэна- + гр. topos = месца)

прыстасаваны да пэўных умоў;

с-ыя арганізмы — жывёлы і расліны, якія могуць існаваць толькі ў месцах са спецыфічнымі, вельмі абмежаванымі ўмовамі асяроддзя (біятопах), напр. берагавая ластаўка, зімародак (жывуць на стромкіх берагах), журавіны, расіцы (растуць на сфагнавых балотах); параўн. эўрытопны.

такт

(фр. tact, ад лац. tactus = дотык, адчуванне)

1) кожная з роўных па працягласці доляў, на якія дзеліцца музычны твор па ліку метрычных націскаў у ім;

2) рытм якога-н. руху, дзеяння, напр. удараў;

3) пачуццё меры, уменне весці сябе належным чынам (напр. педагагічны т.).

тэо́рыя

(гр. theoria = назіранне, даследаванне)

1) сістэма навуковых поглядаў, ідэй, якія абагульняюць вопыт, грамадскую практыку і адлюстроўваюць аб’ектыўныя заканамернасці развіцця прыроды і грамадства;

2) сукупнасць палажэнняў якой-н. галіны ведаў (напр. т. ваеннай навукі, т. шахматнай гульні);

3) уласныя меркаванні, погляды на што-н.

федэра́ты

(лац. foederatus = аб’яднаны ў саюз)

1) пасяленцы на граніцы Рымскай імперыі і Візантыі, якія прымалі ўдзел у войнах за атрыманую імі зямлю і плату;

2) добраахвотнікі рэвалюцыйнай арміі ў перыяд Французскай рэвалюцыі 1789—1794 гг.;

3) салдаты і афіцэры Парыжскай камуны 1871 г.

чарга́

(цюрк. ćarga)

1) пэўны парадак у следаванні, руху чаго-н.;

2) месца ў парадку следавання;

3) адзін з участкаў будоўлі, якая ўводзіцца ў строй па частках;

4) група людзей, якія стаяць адзін за адным для атрымання чаго-н.;

5) рад выстралаў з кулямёта, аўтамата.

шафра́н

(с.-лац. safranum, ад ар. za’farān)

1) травяністая расліна сям. касачовых з вузкім лісцем і сінявата-фіялетавымі кветкамі, пашыраная ў Міжземнамор’і; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная;

2) высушаныя рыльцы кветак гэтай расліны, якія выкарыстоўваюцца ў парфумерыі і як харчовая прыправа;

3) сорт яблыкаў.

эліпс, э́ліпсіс

(гр. elleipsis = пропуск)

1) мат. замкнёная крывая лінія, сума адлегласцей кожнага пункта якой ад двух дадзеных пунктаў застаецца заўсёды пастаяннай, а таксама абрысы прадмета, якія напамінаюць такую крывую;

2) лінгв. рытарычная фігура, якая заключаецца ў пропуску якога-н. члена сказа, што лёгка падразумяваецца.