Пядзень ’пядзя; мера’ (Шымк. Собр.). Беларуска-руска-cлавенска-харвацкая ізаглоса, параўн. рус. пя́день ’мера рукой (указальным і вялікім пальцамі)’ (алан., валаг., Раманава, Меры, 88–89), славен. péden, pedȃnj ’пядзя, прамежак’, харв. pȇdanj, pēdenj ’пядзя’, утворана пры дапамозе суфікса ‑ьnʼь ад *pędь (Куркіна, Диал., 157), гл. пядзя, сюды таксама энтамалагічныя тэрміны: пя́дзенік ’матыль-шкоднік, яго вусень’, рус. пя́деница ’тс’ (бо вусень перасоўваецца шляхам выгібання спіны, як бы мераючы пядзямі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
агламера́цыя
(лац. agglomeratio = злучэнне)
1) мет. атрыманне вялікіх кавалкаў з рыхлых дробных руд, пылападобных матэрыялаў шляхам спякання;
2) утварэнне скапленняў мікраарганізмаў у вадкасці;
3) зліццё гарадоў і іншых населеных пунктаў у адно гарадское пасяленне.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
экстра́кт
(лац. extractus = выцягнуты, здабыты)
1) лекавы прэпарат, атрыманы выцяжкай з раслінных або жывёльных тканак і раствораны ў спірце ці ў вадзе;
2) прадукт, які атрымліваецца шляхам згушчэння сокаў ягад, пладоў (напр. малінавы э.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
здабы́ць, ‑буду, ‑будзеш, ‑будзе; зак., што.
1. Дастаць, знайсці, атрымаць. Настаўніца перадала .. каштоўныя звесткі аб нямецкім гарнізоне ў мястэчку, якія здабыла па заданню партызанскага камандавання. Шчарбатаў. Пагутарыў [дзед Талаш] трохі з бабкаю Настаю, а потым у самоце думаў аб Панасе, аб яго вызвалены з панскай няволі і яшчэ аб тым, як здабыць сабе добрую стрэльбу. Колас. // Упаляваць. Здабыць выдру.
2. Дастаць з нетраў зямлі (карысныя выкапні). Здабыць нафту. Здабыць каменны вугаль. // перан. Выбраць з чаго‑н., знайсці. Мы не ведаем, з якой крыніцы Канчэўскі здабыў гэтыя словы, якія ён прыпісвае Скарыне, і наколькі яны адпавядаюць сапраўднасці. Алексютовіч. // Атрымаць што‑н. пры дапамозе доследаў, шляхам вытворчых працэсаў. Здабыць новы прэпарат.
3. перан. Дабіцца чаго‑н. шляхам барацьбы, настойлівасці, працы і пад. Здабыць волю. Здабыць славу. □ Мы ў баях перамогу здабудзем, Праз баі мы праб’ёмся назад. Астрэйка. Шматгадовай работай здабыў чалавек права на такі адпачынак. Бялевіч.
•••
Здабыць кроўю — дабіцца чаго‑н. у барацьбе цаною вялікіх ахвяр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́свенный в разн. знач. уско́сны;
ко́свенные падежи́ грам. уско́сныя скло́ны;
ко́свенная речь грам. уско́сная мо́ва;
ко́свенное дополне́ние грам. уско́снае дапаўне́нне;
ко́свенный вопро́с грам. уско́снае пыта́нне;
ко́свенные нало́ги фин. уско́сныя пада́ткі;
ко́свенные ули́ки уско́сныя до́казы;
ко́свенный луч физ. уско́сны праме́нь;
ко́свенным путём уско́сным шля́хам;
ко́свенный намёк уско́сны намёк;
ко́свенные удобре́ния с.-х. уско́сныя ўгнае́нні.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
закла́д, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Гарантаванне звароту пазыкі шляхам перадачы крэдытору якой‑н. каштоўнай рэчы, маёмасці. Узяць грошы пад заклад. □ Стары, які загадваў усім на лодачнай станцыі, сказаў, што лодкі выдаюцца толькі дарослым і ў заклад за іх трэба пакідаць які-небудзь дакумент. Бяганская.
2. Рэч, пакінутая таму, хто даў пазыку. Выкупіць заклад. Вярнуць заклад.
3. Рэч, грошы, на якія паспрачаліся. Выйграць заклад.
•••
Біцца аб заклад — тое, што і ісці ў заклад (гл. ісці).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ву́сны 1, ‑аў; адз. няма.
Губы, рот. Тонкія замкнёныя вусны рабілі твар дзяўчыны разам з тым і крыху строгім і сур’ёзным. Колас. Святлелі твары ў людзей, што сустракалі.. [чараду машын], словы радасці вырываліся з вуснаў. Хадкевіч.
•••
З вуснаў у вусны — распаўсюджвацца шляхам перадачы жывым словам, не пісьмова і без дапамогі іншых сродкаў.
Чуць з трэціх вуснаў гл. чуць.
ву́сны 2, ‑ая, ‑ае.
Які вымаўляецца, не пісьмовы. Вусны пераказ. Вусная мова. // Не замацаваны пісьмова. Вусная народная творчасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзяле́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. дзяліць (у 1 знач.) і дзяліцца (у 1 знач.). // Спец. Працэс бясполага размнажэння клетак у жывёл і раслін. Дзяленне клеткі.
2. Матэматычнае дзеянне, шляхам якога пазнаецца, у колькі разоў адна велічыня большая за другую. Дзяленне дробаў.
3. Адлегласць паміж рыскамі на вымяральнай шкале, а таксама самі гэтыя рыскі. [Іван Кузьміч] перавёў рычаг убок на адно дзяленне — зменшыў падачу паветра. М. Ткачоў. Чорная стрэлка ўпарта трымалася на трэцім дзяленні. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нарадзі́ць, ‑раджу, ‑родзіш, ‑родзіць; зак., каго-што.
1. Даць жыццё каму‑н. шляхам родаў. У хутарской адзіноце Галена нарадзіла сына. Чорны.
2. перан. Даць пачатак чаму‑н., стварыць што‑н., быць прычынай з’яўлення чаго‑н. Рэвалюцыя нарадзіла Савецкую краіну. □ Гэта была незабыўная да смерці крыўда, яна нарадзіла глыбокую злосць. Быкаў. Цяпер.. [Славік] добра разумеў, што толькі вера ў сур’ёзнасць яго прызнання можа нарадзіць у Машы гэтакія ж пачуцці. Шамякін.
•••
У чым маці нарадзіла гл. маці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
éinschlagen
*
1.
vt
1) забіва́ць
2) разбі- ва́ць
3) заго́ртваць
4) ісці́ (якім-н. шляхам)
2.
vi
1) удара́ць, папада́ць (пра маланку, снарад)
2) мець по́спех, быць хо́дкім
das schlägt nicht in mein Fach ein — гэ́та не па майму́ абся́гу
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)