Verbum

ківаць, ✂; незак.

1. Рухаць з боку ў бок або зверху ўніз; хістаць.

   • К. слупок.

2. чым. Утвараць хістальныя рухі чым-н.

   • Сосны ківаюць верхавінамі.
   • К. нагой.

3. Лёгкім нахілам галавы выказваць знак прывітання, адабрэння і пад.

4. Рухам галавы, пальца падзываць каго-н. да сябе, падаваць якія-н. знакі.

◊

• Нечага (няма чаго) на бога ківаць (разм.) — не варта апраўдвацца, звальваць віну на іншых.

|| аднакр. кіўнуць, ✂.

|| наз. ківанне, ✂.

лік​¹, ✂, м.

1. гл. лічыць.

2. Паняцце колькасці, велічыня, пры дапамозе якой праводзіцца лічэнне.

   • Цэлыя лікі.
   • Простыя лікі.

3. Колькасць каго-, чаго-н.

   • Л. рабочых дзён.

4. Састаў, рад, колькасць каго-, чаго-н.

   • Быць у ліку перадавых.

5. Граматычная катэгорыя, якая выражае адзінкавасць або множнасць.

   • Множны л.
   • Адзіночны л.

◊

• Без ліку (разм.) — вельмі многа, шмат.

• Ліку няма (разм.) — вельмі многа, незлічонае мноства каго-, чаго-н.

|| прым. лікавы, ✂.

згода, ✂, ж.

1. Станоўчы адказ, дазвол на што-н.

   • Даць згоду на што-н.
   • З чыёй-н. згоды.
   • Маўчанне — знак згоды (прыказка).

2. Аднадумнасць, агульнасць пунктаў гледжання.

   • Прыйсці да згоды.

3. Сяброўскія адносіны, аднадушнасць.

   • Жыць у згодзе.

4. безас. у знач. вык. Дамовіліся, пярэчанняў няма.

   • Ну, што, з.? Едзем разам?

◊

• У згодзе з чым (кніжн.) — тое, што і ў адпаведнасці з чым-н.

• Дзейнічаць у згодзе з прынятым рашэннем.

каторы, ✂, займ.

1. пытальны і адносны. Які іменна, які з некалькіх, які па парадку?

   • К. сыну год?
   • К. раз едзеш у Маскву?
   • Вазьмі касу, каторай учора касіў.

2. неазнач. Не першы, не адзін, а некалькі.

   • К. раз іду я гэтым лесам.
   • К. год чакаем сына на пабыўку.
   • К. час няма добрага надвор’я (доўгі, працяглы).

3. неазнач., часцей Іншыя, некаторыя (разм.).

   • Каторыя ўжо прыехалі, а каторыя яшчэ ў дарозе.

грэх, ✂, м.

1. У веруючых: парушэнне правіл рэлігійнай маралі.

2. перан. Заганны ўчынак.

   • Грахі мінулых дзён.

3. у знач. вык. Грэшна, нядобра (разм.).

   • Г. так гаварыць.

◊

• Далей ад граху (разм.) — пра нежаданне ўцягвацца ў непрыемную гісторыю.

• З грахом папалам (разм.) — з вялікімі цяжкасцямі.

• І смех і грэх (разм.) — і смешна і сумна.

• Няма чаго граху таіць (разм.) — трэба прызнацца.

• Як на грэх (разм.) — як на зло, на няшчасце.

некуды, прысл.

1. прысл. Кудысьці, невядома куды.

   • Н. ж ідзе гэта старая.

2. безас. у знач. вык., з інф. Няма месца (куды б можна было адправіцца, змясціць каго-, што-н.).

   • Ехаць н.
   • Далей ісці н. (таксама перан. дасягнута мяжа чаго-н.; разм., звычайна неадабр.).

Далей некуды (разм.) —

1. лепш не можа быць.
   • Дасць Бог здароўе, зажывём, далей н.;
2. горш не можа быць (неадабр.).
   • Абрыдла мне ўсё тут, далей н.

разумець, ✂; незак.

1. Усведамляць, спасцігаць розумам сэнс, змест і пад. чаго-н.: асэнсоўваць.

   • Р. усё сказанае.
   • Р. мастацтва.
   • Р. музыку.

2. што. Ведаць, здагадвацца аб чым-н., усведамляць што-н.

   • Р. сваю памылку.
   • Р., што назад дарогі няма.

3. Падразумяваць, мець на ўвазе.

4. у знач. пабочн. разумееш (разумееце). Ужыв. з мэтай падкрэсліць што-н., звярнуць увагу на што-н.

   • Я, разумееш, не згодна з такой думкай.

|| наз. разуменне, ✂.

свістаць, ✂; незак.

1. Утвараць свіст.

   • С. у свісток.
   • С. у пальцы.
   • Свішча паравоз.

2. Ліцца з сілаю (пра вадкасць).

   • З крана свішча вада.

3. перан. Не працаваць, гультаяваць (разм.).

   • Цэлы месяц свістала, а грады травой зараслі.

◊

• Свістаць у кулак (разм. жарт.) — растраціўшыся, сядзець без грошай.

• Вецер свішча ў кішэнях (разм. жарт.) — няма грошай.

• Чортам свістаць (разм.) — вельмі злавацца,варожа адносіцца да каго-н.

|| аднакр. свіснуць, ✂.