1. Намагацца. Дый як ні сілілася Лёдзя, ступала яна няўпэўнена, дробнымі крокамі.Карпаў.[Цімох] быў .. нізкарослы і, спяваючы, высока задзіраў галаву. І так сіліўся, што аж жыллё выпіналася на шыі.Ермаловіч.//зінф. Старацца, прабаваць зрабіць што‑н. Антось у цемнаце сіліўся разгледзець брата.Дамашэвіч.Схіліўшы ўніз галаву, дзяўчына сілілася паправіць падбародкам разарваную на грудзях блузку — рукі былі закручаны назад і звязаны.Лынькоў.Мікульскі сіліцца адарваць позірк ад гэтай попельніцы, разглядае дэталёва камендантаў стол.Місько.
2. Мерацца сіламі. [Мужык:] — Сям’я мая галодная, Хаціна мая хіліцца, Ідзі, Зіма нягодная! Не дуж з табою сіліцца.Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сюды́, прысл.
У гэты бок, у гэта месца; проціл. туды. Артылерыйская кананада даходзіла сюды [на бераг Пцічы] прыглушаным громам.Чорны.Тры гады таму назад, прыйшоўшы сюды, пагранічнікі абралі месца пад заставу каля гэтай вось хаты.Брыль.Вечарам сабралася моладзь у Аленчынай хаце. Сюды зайшоў і Шулевіч.Колас.// Ужываецца ў простай мове пры запрашэнні, загадзе, закліку падысці, падаць, паглядзець і пад. Яшчэ здалёку .. [Толя] прыўзняўся і памахаў рукою: — Дзядуля, хадзіце сюды!Якімовіч.Гэй, сюды, муляры, Маляры, слесары, Цесляры, гантары! Будзе толк! Будзе лад!Бядуля.
•••
(І) туды і сюдыгл. туды.
Ні туды ні сюдыгл. туды.
То туды, то сюдыгл. туды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
туды́, прысл.
У той бок, у тое месца; проціл. сюды. Вунь там, каля тых дубоў, і Просцінка. Цімох накіраваўся туды.Колас.Бягун выхапіў з кішэні наган, стрэліў у каноплі і ў той жа момант рынуўся туды сам.Кулакоўскі.[Вера] пайшла туды, дзе грыміраваліся дзяўчаты.Асіпенка.
•••
(І) туды і сюды — а) у той і ў другі бок; б) па-рознаму; і так і гэтак.
Ні туды ні сюды — ні ў які бок; ні з месца.
То туды, то сюды — то ў адзін, то ў другі бок; узад і ўперад; у розныя бакі.
Туды і дарогакаму-чамугл. дарога.
Туды і назад — у абодва канцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фунда́мент, ‑а і ‑у, М ‑нце, м.
1.‑а. Падмурак, аснова (з бетону, каменю і пад.), што служаць апорай якіх‑н. збудаванняў, машын і пад. Цяпер дзяўчаты бяруць з гары пясок для фундаментаў тых дамоў, у якіх яны будуць жыць.Кулакоўскі.Праўда, год з дваццаць назад, пасля вайны, перасыпаў яе Арцём, даў пад вокны пару новых вянкоў, падклаў фундамент, і стаіць сабе хата, як новая.Дзятлаў.
2.‑у; перан. Галоўнае, істотнае; тое, што ляжыць у аснове чаго‑н.; база. Фундамент эканомікі складаюць асноўныя вытворчыя фонды народнай гаспадаркі.«Звязда».Дыялектыка-матэрыялістычнае разуменне гісторыі з’яўляецца філасофскім фундаментам навуковага камунізма.Лушчыцкі.
•••
Закласці фундаментгл. закласці.
[Лац. fundamentum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хрэн, ‑у, м.
1. Шматгадовая травяністая расліна сямейства крыжакветных з тоўстым мясістым коранем, які выкарыстоўваецца як прыправа. За акном у гародзе пад хатай парве хрэн — густа і шырака, як лопух на балоце, — над ім лёталі белыя матылі.Пташнікаў.
2. Горкі корань гэтай расліны, а таксама прыправа з гэтага кораня. Дубовы ліст, і хрэн, і кроп кладуць з гуркамі ў кадкі.Вялюгін.Штук шэсць шкляных банак з крэпкім хрэнам выглядалі з розных месцаў стала, тры «буслы» гарэлкі высока падымалі галовы над стусамі закусак.Колас.
•••
Стары хрэн (лаянк.) — пра старога чалавека. — Ну, ідзі, стары хрэн, ды хутчэй, жыва каб мне назад! — кіўнуў паліцэйскі.Кухараў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
экспедыцы́йны, ‑ая, ‑ае.
1.Спец. Які мае адносіны да экспедыцыі (у 1 знач.). Экспедыцыйная кантора. Экспедыцыйная аперацыя. □ На першым паверсе размяшчаліся экспедыцыйны аддзел, розныя складзікі, бібліятэка, архіў і кватэра дворніка.Машара.
2. Які мае адносіны да экспедыцыі (у 2, 3 знач.). Экспедыцыйнае памяшканне.
3. Які мае адносіны да арганізацыі, правядзення экспедыцыі (у 4 знач.). Экспедыцыйны сектар. Экспедыцыйнае ўпраўленне.// Прызначаны, сфарміраваны для экспедыцыі. З гадзіну назад нас прывёз сюды зялёны экспедыцыйны газік.Аляхновіч.У сакавіку 1937 года на фронт прыбыў італьянскі экспедыцыйны корпус.«ЛіМ»./узнач.наз.экспедыцы́йнае, ‑ага, н.Работы падыходзілі да канца. Мурашоў загадаў Ганне збіраць экспедыцыйнае ў сенцы.Лукша.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Mónat
m -(e)s, -e ме́сяц
im ~ Jánuar — у сту́дзені-ме́сяцы
díeses ~s — гэ́тага ме́сяца
láufenden ~s — бягу́чага ме́сяца
héute in zwei ~en — ро́ўна праз два ме́сяцы
vor drei ~en — тры ме́сяцы таму́наза́д
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
пада́цца
1. (саступіць) náchgeben* vi, wéichen* vi (s);
2.:
пада́ напе́рад vórrücken vi (s);
пада́наза́д zurückweichen vi (s);
3.перан (здацца, прымроіцца) schéinen* vi, dünken* vi (безасзваротзconjабоз als, als ob, als wenn + conj);
мне пада́ло́ся, бы́ццам не́хта прыйшо́ў mir schien, es wäre jémand éingetreten; mir schien, als wäre jémand éingetreten; mir schien, als ob [als wenn] jémand éingetreten wäre
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
eat[i:t]v.(ate, eaten)
1.е́сці, сілкава́цца, падмацо́ўвацца; харчава́цца
2.infml непако́іць; трыво́жыць; раздражня́ць;
What’s eating you? Што з табой? Што цябе трывожыць?
♦
eat humble pieBrE прыхо́дзіць з пакая́ннем;
eat like a horseе́сці шмат;
I could eat a horseinfml я ве́льмі гало́дны;
eat one’s words адмаўля́цца ад ска́занага, браць сло́вы наза́д;
eat out of smb.’s hand паднача́львацца каму́-н., быць паслухмя́ным