Ба́хур1 ’распуснік, любоўнік’ (Нас., Мядзв., Яруш., Гарэц.), ’яўрэйскі хлопчык’ (Гарэц.), баху́р ’любоўнік’ (Федар., Др.-Падб.), ’байструк, пазашлюбнае дзіця’ (Жд., Сцяшк. МГ, Др.-Падб.), ’яўрэйскі хлопчык’ (Др.-Падб., Бесар.), баху́р (пра малых дзяцей; Сцяц.). Рус.ба́хур ’любоўнік, франт, малады яўрэй; таўсцяк’, укр.ба́хур, ба́хурь ’распуснік, лавелас; байструк; яўрэйскае дзіця; дзіця, хлопчык’, польск.bachur, bachor. Запазычанне з ст.-яўр.bāchūr (яўр.-ням.Bacher) ’малады чалавек; настаўнік’. Гл. Вінер, ЖСт, 1895, 1, 59; Брукнер, 10; Фасмер, 1, 137. Запазычанне праз польск. мову (параўн. ст.-бел.бохур ’франт, малады яўрэй’, XVI ст.; Булыка, Запазыч.).
Ба́хур2 ’пакладзены кабан’ (Нас.). Відавочна, метафара да ба́хур1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пралета́рый, пралета́р ’наёмны рабочы’, ’незаможны грамадзянін у Старажытным Рыме’ (ТСБМ). Для гэтых дзвюх форм магчымы дзве крыніцы запазычання. Пралетарый, відаць, праз рус.пролетарий ’тс’, якое праз ням.Proletarier узыходзіць да лац.prōlētārius ’грамадзянін, які служыць дзяржаве толькі тым, што мае дзяцей’ < prōlēs ’патомства, нашчадкі’ (гл. Фасмер, 3, 375). Форма пралета́р магла ўзнікнуць з польск.proletariusz у выніку адпадзення нязвыклага канчатка ‑usz, аднак, параўн. франц.prolétaire, з якога, відаць, чэш.proletář, польск.proletarz (Банькоўскі, 2, 782) і ўкр.пролета́р (ЕСУМ, 4, 596). Не выключана, аднак, што яна паходзіць ад пралетарый з усячэннем ‑ый. Пралетарыят з рус.пролетариат (Крукоўскі, Уплыў, 81).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Се́дзілка, се́дзелка, се́дзялка ‘сядзенне ў прасніцы’ (паст., віл., Сл. ПЗБ), ‘стойка для дзяцей’ (круп., Сл. ПЗБ), ‘сядзенне ў прыстасаванні для пад’ёму бортніка’ (рагач., Сл. ПЗБ), седа́лка ‘крэсла для малога дзіцяці’ (ТС), се́дзелко ‘услончык, месца для сядзення’ (ТС), се́дзела, се́дзелка ‘частка прасніцы, на якой сядзяць’ (віл., Шатал.). Славен.sedélo, балг.седело. Прасл.*sědědlo, паводле Варбат (Морфон., 213), дэрыват ад прасл.*sěděti ‘сядзець’. Лаўчутэ (Балтизмы, 131) адносіць слова да балтызмаў, параўн. лат.sêdela ‘крэсла, сядзенне’, дыял.sêdelis ‘сядзенне ў ільномялцы’, што не мае падстаў; хутчэй, запазычанне з беларускай мовы, параўн. макед.седил ‘верхняя частка сядла’, седало ‘сядзенне’, балг.седа́лка ‘тс’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыхава́цьсов.
1. (спрятать тайком) припря́тать;
п. запа́лкі ад дзяце́й — припря́тать спи́чки от дете́й;
2. (с целью запасти, сохранить) припря́тать, прибере́чь;
п. крыху́ гро́шай — припря́тать (прибере́чь) немно́го де́нег;
3. (не обнаружить) прикры́ть, скрыть;
п. падма́н — скрыть обма́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
hüten
1.
vt
1) ахо́ўваць, засцерага́ць; абараня́ць, барані́ць
Kínder ~ — дагляда́ць дзяце́й
das Bett ~ — хварэ́ць, ляжа́ць у пасце́лі
die Zúnge ~ — трыма́ць язы́к за зуба́мі
2) па́свіць
2.
(sich)
(vorD) сцерагчы́ся (чаго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
to be able
быць у ста́не; магчы́
Most little children are able to walk before they are able to talk — Бальшыня́ малы́х дзяце́й мо́гуць хадзі́ць ране́й як гавары́ць
A cat is able to see in the dark — Кот можа ба́чыць у це́мры
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
oboje
зборн. абое (пра асоб рознага полу, дзяцей, жывёл);
oboje rodzice — абое бацькоў;
siedliśmy oboje — (ён і яна)
na ławce — мы абое селі на лаўку;
oboje małżonkowie — абое супругаў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ВАЙТО́ВІЧ Таццяна Мікалаеўна
(н. 25.10.1949, Мінск),
бел. вучоны ў галіне педыятрыі. Д-рмед.н. (1991), праф. (1966). Скончыла Мінскі мед.ін-т (1972). З 1977 працуе ў ім. Навук. працы па паталогіі бронхалёгачнай сістэмы, праблемах вострых рэспіраторных інфекцый у дзяцей, дыягностыцы, лячэнні і рэабілітацыі спадчынных і хранічных хвароб лёгкіх у іх.
Тв.:
Пневмония с затяжным течением у детей. Мн., 1989 (разам з І.Н.Усавым, Т.Н.Самаль);
Справочник участкового педиатра. Мн., 1991 (у сааўт.).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВАСЮКО́ВА Галіна Георгіеўна
(н. 21.3.1927, г. Барысаў Мінскай вобл.),
руская пісьменніца. Скончыла Вышэйшыя літ. курсы ў Маскве (1967). У 1944 вывезена ў Германію, з сак. 1945 у атрадзе Супраціўлення ў Чэхаславакіі. Друкуецца з 1957. Аўтар кніг апавяданняў, аповесцяў і вершаў для дзяцей («Старэйшы брат», 1959; «Розныя гісторыі», 1966; «Лялькаград», 1970; «Трывожныя дні», 1983, і інш.). У яе творах добрае веданне дзіцячай псіхалогіі, уменне даходліва, з гумарам расказаць пра з’явы рэчаіснасці, падзеі вайны.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВАСЮЧЭ́НКА Пётр Васілевіч
(н. 15.2.1959, г. Полацк),
бел. празаік, крытык. Канд.філал. н. (1985). Скончыў БДУ (1981). З 1984 у Ін-це л-ры АН Беларусі. Друкуецца з 1979. Даследуе спадчыну класікаў бел. л-ры (Я.Купалы, М.Гарэцкага, А.Мрыя і інш.), творчасць сучасных празаікаў і драматургаў. Выдаў манаграфіі «Драматургія і час» (1991), «Драматургічная спадчына Янкі Купалы» (1994), «Пошукі страчанага дзяцінства» (1995). Піша навелы і прыпавесці, казкі і апавяданні для дзяцей (зб. «Белы мурашнік», 1993).