міну́ўшчына, ‑ы, ж.
Тое, што было раней, што даўно прайшло; мінулае; былое. Як жывы сведка мінуўшчыны, адзін стары дзед Лявон астаўся тут. Бядуля. Думкі не пакідаюць мяне. Можа і не варта каламуціць тую палыновую горыч далёкай мінуўшчыны. Асіпенка. // Старажытнасць, старадаўнасць. Сівая мінуўшчына. □ І ў суме адвечным, ссутуліўшы плечы, Мінуўшчына ў замчышчы спіць. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тапча́н, ‑а, м.
1. Нізкі ложак з дошак на козлах. На цэментовай падлозе стаяў дзеравяны тапчан-койка. Колас.
2. Пакаёвая шырокая лаўка, звычайна са спінкай. На куце пад абразамі Стол стаіць, як пан; Дзве пры ім таўстыя лаўкі І адзін тапчан. Купала. Каля стала па тапчане, на голым сенніку, моцна спіць Ірынка. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
БЕ́ЛАЯ ГАРА́ЧКА,
алкагольны дэлірый, найбольш частая форма вострых алкагольных псіхозаў. Узнікае пасля чарговага запою або калі раптоўна спыняюць прыём алкаголю. Пачынаецца з таго, што хворы дрэнна спіць, бачыць пакутлівыя сны, палахлівы. Пазней з’яўляюцца бяссонніца, зрокавыя і слыхавыя галюцынацыі. Хворым бачацца пачвары, чэрці, насякомыя, пацукі, мышы. Парушаецца свядомасць. Такія хворыя небяспечныя для сябе і тых, хто іх акружае. Іншы раз павышаюцца т-ра і крывяны ціск, дрыжаць рукі. Стан пагаршаецца пад вечар. Хвароба цягнецца 3—9 дзён, пасля чаго хворы звычайна ачуньвае. Лячэнне ў псіхіятрычным стацыянары.
т. 3, с. 73
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
спаць несов., в разн. знач. спать; почива́ть, опочива́ть;
с. во́сем гадзі́н — спать во́семь часо́в;
у ха́це яшчэ́ не кла́ліся с. — в избе́ ещё не ложи́лись спать;
лес спіць глыбо́кім сном — лес спит глубо́ким сном;
яе́ пачу́цці яшчэ́ спяць — её чу́вства ещё спят;
на́ша разве́дка не спіць — наша разве́дка не спит;
◊ ла́ўры (чые) с. не даю́ць — ла́вры (чьи) спать не даю́т;
с. ве́чным сном — спать ве́чным сном;
спіць і сніць — спит и (во сне) ви́дит;
с. у ша́пку — воро́н счита́ть;
с. без за́дніх ног — спать без за́дних ног;
с. мёртвым сном — спать мёртвым сном;
с. сном пра́ведніка — спать сном пра́ведника;
с. як пшані́цу прада́ўшы — спать без за́дних ног;
мя́кка сце́ле, ды му́лка с. — погов. мя́гко сте́лет, да жёстко спать;
хто спіць, той не грашы́ць — посл. кто спит, тот не греши́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ле́жыва, ‑а, н.
1. След ляжаўшага па траве звера. [Даніла] толькі драмаў, як заяц на лежыве, ледзь што грукне — прахопліваўся. Асіпенка. // Разм. Пасцель, месца, дзе ляжыць ці спіць чалавек. Каб не кусалі камары, Ігнат накрыўся посцілкай і спаў у сваім лежыве. Капыловіч.
2. Разм. Тое, што і лежня (у 2 знач.). Ад лежыва спіну ломіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нацяга́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Доўга, многа пахадзіць, паблукаць дзе‑н. — Больш я цябе не пушчу з хаты, — і гаварыла .. [маці] ужо сама сабе. — Днём нацягаецца па тым лесе, наморыцца і ноччу не спіць... Пташнікаў. Нацягаліся мы на кірмашы так, аж ногі загулі. Якімовіч.
2. Стаміцца, цягаючы што‑н. цяжкае. Нацягацца бярвення за дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заспа́ць, ‑сплю, ‑спіш, ‑спіць; зак.
1. Прачнуцца пазней, чым трэба; праспаць. У панядзелак Сямён Парфёнавіч заспаў .. Такога з ім не здаралася ўжо год дваццаць — каб ён праспаў. Шамякін. — Ты ж глядзі, Гарык, не заспі! — паказваў Андрэй сябру-таўстуну, які часта спазняўся ў школу. Скрыпка.
2. што. Разм. Доўга сплючы, пазбавіць свежасці, жывасці (твар, вочы). Заспаць твар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слу́жба в разн. знач. слу́жба, -бы ж.;
во́инская слу́жба во́інская слу́жба;
слу́жба свя́зи слу́жба су́вязі;
поступи́ть на слу́жбу паступі́ць на слу́жбу;
верну́ться со слу́жбы вярну́цца са слу́жбы;
◊
не в слу́жбу, а в дру́жбу погов. не па слу́жбе, а па дру́жбе;
сослужи́ть слу́жбу (кому-л.) зрабі́ць паслу́гу (каму-небудзь), удружы́ць;
солда́т спит — слу́жба идёт погов. ку́хар спіць, а булён кіпі́ць; ба́бка спіць, а гусе́й пасе́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго-што.
1. Ахоўваць, сцерагчы каго‑, што‑н. Вартаваць грамадскае дабро. □ Вартуй свой край з усіх старон; Шануй, як скарб любімы. Глебка.
2. Падсцерагаць, чакаць з’яўлення каго‑, чаго‑н. Павярні ты направа, К гэтай сіняй вярбе: Прытаілася ў травах, Смерць вартуе цябе. Бялевіч. Рыбак не спіць, рыбак не дрэмле, А ўсё вартуе зручны час. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгуля́ться сов., разг.
1. разгуля́цца;
не́где ему́ разгуля́ться няма́ дзе яму́ разгуля́цца;
ребёнок разгуля́лся и не спит дзіця́ разгуля́лася і не спіць;
2. (о погоде) безл. распаго́дзіцца, вы́пагадзіцца;
пого́да разгуля́лась распаго́дзілася, вы́пагадзілася.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)