нацяга́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм.

1. Доўга, многа пахадзіць, паблукаць дзе‑н. — Больш я цябе не пушчу з хаты, — і гаварыла .. [маці] ужо сама сабе. — Днём нацягаецца па тым лесе, наморыцца і ноччу не спіць... Пташнікаў. Нацягаліся мы на кірмашы так, аж ногі загулі. Якімовіч.

2. Стаміцца, цягаючы што‑н. цяжкае. Нацягацца бярвення за дзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ле́жыва, ‑а, н.

1. След ляжаўшага па траве звера. [Даніла] толькі драмаў, як заяц на лежыве, ледзь што грукне — прахопліваўся. Асіпенка. // Разм. Пасцель, месца, дзе ляжыць ці спіць чалавек. Каб не кусалі камары, Ігнат накрыўся посцілкай і спаў у сваім лежыве. Капыловіч.

2. Разм. Тое, што і лежня (у 2 знач.). Ад лежыва спіну ломіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заспа́ць, ‑сплю, ‑спіш, ‑спіць; зак.

1. Прачнуцца пазней, чым трэба; праспаць. У панядзелак Сямён Парфёнавіч заспаў .. Такога з ім не здаралася ўжо год дваццаць — каб ён праспаў. Шамякін. — Ты ж глядзі, Гарык, не заспі! — паказваў Андрэй сябру-таўстуну, які часта спазняўся ў школу. Скрыпка.

2. што. Разм. Доўга сплючы, пазбавіць свежасці, жывасці (твар, вочы). Заспаць твар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

слу́жба в разн. знач. слу́жба, -бы ж.;

во́инская слу́жба во́інская слу́жба;

слу́жба свя́зи слу́жба су́вязі;

поступи́ть на слу́жбу паступі́ць на слу́жбу;

верну́ться со слу́жбы вярну́цца са слу́жбы;

◊

не в слу́жбу, а в дру́жбу погов. не па слу́жбе, а па дру́жбе;

сослужи́ть слу́жбу (кому-л.) зрабі́ць паслу́гу (каму-небудзь), удружы́ць;

солда́т спит — слу́жба идёт погов. ку́хар спіць, а булён кіпі́ць; ба́бка спіць, а гусе́й пасе́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

вартава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго-што.

1. Ахоўваць, сцерагчы каго‑, што‑н. Вартаваць грамадскае дабро. □ Вартуй свой край з усіх старон; Шануй, як скарб любімы. Глебка.

2. Падсцерагаць, чакаць з’яўлення каго‑, чаго‑н. Павярні ты направа, К гэтай сіняй вярбе: Прытаілася ў травах, Смерць вартуе цябе. Бялевіч. Рыбак не спіць, рыбак не дрэмле, А ўсё вартуе зручны час. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разгуля́ться сов., разг.

1. разгуля́цца;

не́где ему́ разгуля́ться няма́ дзе яму́ разгуля́цца;

ребёнок разгуля́лся и не спит дзіця́ разгуля́лася і не спіць;

2. (о погоде) безл. распаго́дзіцца, вы́пагадзіцца;

пого́да разгуля́лась распаго́дзілася, вы́пагадзілася.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

што​2 злучнік

  1. Далучае даданы сказ да галоўнага.

    • Крыўдна, ш. я гэтага не змог зрабіць.
    • Такі шум, ш. можна аглухнуць.
    • Назбіралі так мала ягад, ш. і варэнне не зварыш.

  2. Як, чым, нібы.

    • Спіць, ш. мёртвы.

  3. з часціцай «ні» або без яе.

    • Указвае, што сказанае ў галоўным сказе адносіцца да кожнага моманту, месца, да кожнай з’явы і пад., названых у даданым.
    • Ш. ні дзень, мацнее барацьба за мір ва ўсім свеце.
    • Ш. край, то абычай (прыказка).

  4. З паўторам — указвае на раўнапраўе, аднолькавасць, роўнасць у адносінах да чаго-н.

    • Ш. ён паедзе, ш. я — адно і тое ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

In malis sperare bene, nisi innocens, nemo solet

У бядзе ніхто, акрамя сумленнага чалавека, не спадзяецца на лепшае.

В беде никто, кроме честного человека, не надеется на лучшее.

бел. У каго сумленне чыстае, той спіць спакойна.

рус. У кого совесть чиста, у того подушка под головой не вертится.

фр. Une conscience pure est un bon oreiller (Чистая совесть ‒ хорошая подушка).

англ. A clear conscience is a soft pillow (Чистая совесть ‒ мягкая подушка).

нем. Ein reines Gewissen ist ein gutes Ruhekissen (Чистая совесть ‒ хорошая подушка для отдыха).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

паўне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Станавіцца паўнейшым; напаўняцца да краёў. Гумно паўпела з кожным годам, — І багацеў хлявец прыплодам. Колас. Струменіць Крыніца, Не спіць Працаўніца, Каб рэкі паўнелі, Дубровы шумелі, Цвілі ля вады Маладыя сады! Дзеружынскі.

2. Станавіцца паўнейшым; таўсцець. — Люблю піва, — нібыта апраўдваючыся, сказала Лілія Віктараўна і наліла сабе ў фужэр. — Кажуць, ад яго паўнеюць. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пераста́ць, ‑стану, ‑станеш, ‑стане; зак., звычайна з інф.

Спыніць якое‑н. дзеянне, выйсці з якога‑н. стану. Аркестр перастаў іграць, і пары пачалі выходзіць у парк. Скрыпка. Спіць хлопчык, як забіты, і кашляць перастаў. Гарэцкі. Камунізм перастаў быць толькі навуковай тэорыяй, ён выйшаў на прасторы рэвалюцыйнай практыкі. «Звязда». // Спыніцца, кончыцца (пра дождж, снег, вецер). Дождж перастаў на світанні, і хлопцы зараз жа пачалі рыхтавацца ў дарогу. Маўр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)