Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ру́пны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і руплівы. «Такі ўжо рупны, — падумаў Бяньчук пра Васіля, — не паспеў адаспацца з дарогі і, глядзі, у заработках ужо».Гроднеў.Рупная пчала ўмее ў соты мёд сабраць і з горкіх кветак.Багдановіч.Рупная праца беларускіх перакладчыкаў.. добра сведчыць пра творчую сталасць нашай літаратуры.У. Калеснік.Дзякуй рупным рукам, што заўжды ў мазалях, без якіх каласам не звінець у палях!А. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гаспада́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Уласнік, уладальнік каго-, чаго-н.
Г. кватэры.
2. (звычайна з азначэннем). Той, хто вядзе гаспадарку, займаецца гаспадарчымі справамі.
Руплівы г.
3.перан., чаго. Паўнаўладны распарадчык.
Народ — г. сваёй краіны.
Г. свайго лёсу.
4. Галава дома, сям’і.
Г. за гарэлачку, а гаспадыня за талерачку (прыказка). Г. — галава ў хаце (прыказка).
◊
Гаспадар свайго слова (адабр.) — пра чалавека, у якога слова не разыходзіцца са справай.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
*Пахапі́ць, похопі́ць ’уздумаць, зразумець’ (ТС), чэш.pochopit, славац.pochopiť ’зразумець’, а яшчэ ў ст.-чэш.pochopiti першаснае значэнне ’схапіць’, — усе з прэфікса po‑ і chop‑, які перадае паняцце хуткага руху (параўн. ст.-польск.pochopny ’хуткі’, pochopiać ’схопліваць, пахапа́ць’, pochop ’цяга’, ’імпульс’, ’здольнасць, паняцце, зразуменне’), аналагічны з kap‑ у лац.capiō ’бяру’, літ.kàpt! ’раптоўна схапіць’ (Махэк₂, 203). Сюды ж паха́пны, похапны́ ’хуткі, руплівы ў працы’ (Нас., ТС), свісл. ’ёмкі для работы’ (Сцяшк. Сл.). Параўн. таксама хапа́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
клапатлі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Схільны да клопатаў; паглыблены ў клопаты; руплівы. Клапатлівы гаспадар. □ Над пасекай гулі клапатлівыя нястомныя пчолы.Асіпенка.// Які выражае клапатлівасць; заклапочаны, неспакойны. Альбіна, не спускаючы вачэй са Станіслава, заўважыла яго клапатлівы роздум, яго несамавітую ўстрывожанасць, кінулася да яго.Сабаленка.
2. Звязаны з клопатамі, турботамі, які патрабуе клопатаў, турбот. Ваўчок зморшчыўся, як моршчыўся заўсёды, калі размова заходзіла пра новую і клапатлівую справу.Хадкевіч.// Поўны клопатаў, турбот. Клапатлівая дзейнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
bee[bi:]n. пчала́
♦
as busy as a bee працаві́ты як пчо́лка/як мура́шка; руплі́вы;
the bee’s kneesinfmlу́нікум; шы́шка (пра чалавека);
have a bee in one’s bonnetinfml ≅ не ўсе до́ма; му́ха ўкусі́ла
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
busy1[ˈbɪzi]adj.
1. заня́ты
2. дзелавы́
3. напру́жаны, інтэнсі́ўны;
a busy day загру́жаны дзень;
a busy town шу́мны го́рад;
a busy street лю́дная ву́ліца
♦
as busy as a beeруплі́вы/працаві́ты як пчо́лка/мура́шка
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
стара́нны, ‑ая, ‑ае.
Які адносіцца да работы, справы са стараннем; дбайны, руплівы. Старанны вучань. □ Адразу ж пацяплеў блакіт: Хвалю Вясны ўпартасць і людзей старанных, Якія будзяць раніцай зямлю І славяць мір у песнях палымяных.Калачынскі.У школьным гуртку юных тэхнікаў Андрэй быў самы старанны, ніхто не мог зрабіць такой мадэлі, як ён.Чарнышэвіч.// Які выражае стараннасць, сведчыць аб ёй. Старанная падрыхтоўка. □ На кавалку бляхі нечай стараннай рукой .. былі выпісаны акуратныя словы: «Калгас «Ленінскі шлях».Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
éifrig
1.
a стара́нны, заўзя́ты, руплі́вы
2.
adv заўзя́та, руплі́ва
~ (bei etw. D) sein — руплі́ва займа́цца (чым-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
гаспада́рскі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да гаспадара, належыць гаспадару; гаспадароў. Гаспадарская дачка. Гаспадарскі пакой.
2. Звязаны з дзейнасцю гаспадара (у 2 знач.). Настала лета, уцягнуўся Сцёпка ў гаспадарскую работу, нават думкам сваім не было калі аддацца.Колас.// Уласцівы гаспадару (у 2 знач.); клапатлівы, руплівы. Міхась агледзеў гаспадарскім вокам градку, потым хутка пералічыў каласкі.Якімовіч.
3. Уласцівы гаспадару (у 4 знач.); уладны, упэўнены. Гаспадарскі тон. □ Нашы таварышы з гаспадарскім выглядам і важнай мінай пачалі падкідваць галлё.Маўр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)