1. Грукат, які суправаджае маланку ў час навальніцы.
Раскаты грому.
Як г. з яснага неба (перан.: раптоўна, нечакана).
2.перан., чаго або які. Моцны гул, грукат.
Г. апладысментаў.
|| прым.грамавы́, -а́я, -о́е.
Г. удар.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гры́мнуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак.
1.гл. грымець.
2.Нечакана, раптоўна пачацца.
Грымнула вайна.
3.чым і без дап. 3 сілай ударыць, стукнуць.
Г. кулаком па стале.
Г. палена на падлогу.
4. 3 шумам, грукатам паваліцца, упасці.
Г. з лесвіцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абры́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.
1. Раптам упасці зверху, абваліцца.
Столь абрынулася.
2.перан., на каго-што. З вялікай сілай напасці, наваліцца; нечакана спасцігнуць каго-, што-н.
А. на ворага.
Гора абрынулася на бацькоў.
|| незак.абрына́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ізне́цількі ’раптам, нечакана, знянацку’ (Бяльк.), зьне́ціўка, зьняце́йку ’тс’ (Бяльк.). Рус.смал.зне́цильку ’тс’. Мяркулава (Этимология, 1977, 88–92) звязвае са ст.-рус.нецевенье, нецевелье ’прытомнасць’ (< прасл.*nečevenьje, *nečevelь), якое захавалася ў пск., смал. і калуж. гаворках. Сюды ж бел.зьнячы́вілі ’несвядома; кулём, стрымгалоў’ (Байк. і Некр., Бяльк.), знечи́вили (Нас.), знячэ́ўку ’знянацку, нечакана; выпадкова, мімаволі’ (ТСБМ), смал.знечи́виле ’несвядома, неабдумана’, укр.знече́вʼя ’нечакана, знянацку’ (Грынч.), да якіх Мяркулава прыцягвае бел.дыял.чо́віць рупіцца, дбаць’. Семантычная трансфармацыя ’непрытомнасць’ → ’раптам, нечакана’ праз ступень ’несвядома’, якую адлюстроўвае бел.зьнячы́вілі. Аднак Мяркулава не ўлічвае існаванне форм з ‑т‑; зах.-рус.зне́тику, зне́тики ’знянацку, раптам, нечакана’, укр.зне́телькі ’тс’ (Грынч.). Ці не сюды рус.пск., цвяр.изне́тить ’знішчыць, звесці; прамантачыць’, пск., цвяр., арханг., паўн.-дзвін.изне́титься ’разбурыцца; знікнуць; знішчыцца’, пск., цвяр., зах.-бранск.зне́титься ’збяднець, згалець; знікнуць’, вяц.изне́товать ’страціць, зрасходаваць; звесці’, маск.из‑не́ту ’без прычыны’, якія паказваюць на магчымую сувязь са ст.-рус.нетъ?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Неспадзе́ўкі ’нечакана’ (Гарэц., Некр.; докш., Янк. Мат.), ’нечаканы выпадак’ (Варл.), сюды ж неспадзёва ’нечаканасць’ (Сцяшк.), неспадзяванне (несподзеванне) ’тс’ (Нас.). Вытворнае ад не спадзявацца ’не мець надзеі, не чакаць’; іншы варыянт асновы ў неспадзе́янне (несподзѣенне) ’нечаканасць’, неспадзе́яцца (несподзѣицьца) ’не чакаць, не мець надзеі’ (Нас.), неспадзейна ’нечакана’ (Касп.). Параўн. неўспадзеўкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
únerwartet, unerwártet
1.
a нечака́ны, неспадзява́ны
2.
advнечака́на, неспадзява́на
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
забяле́цца, ‑еецца; зак.
Тое, што і забялець. Кіламетраў праз колькі нечакана забялелася вялікая, пагорыстая дзялянка.Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́рысавацца, ‑суецца; зак.
Ясна і выразна вызначыцца. Нечакана на даляглядзе вырысавалася доўгая лінія металічных ферм.Гамолка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)