страхI страх, род. стра́ху м.;

чу́вство стра́ха пачуццё стра́ху;

под стра́хом чего́-л. пад стра́хам чаго́е́будзь;

на свой страх на свой страх;

у стра́ха глаза́ велики́ погов. у стра́ха во́чы вялі́кія;

стра́ха ра́ди з-за стра́ху;

ры́царь без стра́ха и упрёка ры́цар без стра́ху і зага́ны;

не за страх, а за со́весть добрасумле́нна, не з-за стра́ху, а па сумле́нні;

де́йствовать на свой страх и риск дзе́йнічаць на свой страх і ры́зыку (на сваю́ адка́знасць);

нагоня́ть страх на (кого-л.) наганя́ць страх на (каго-небудзь).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

схапі́цца, схаплюся, схопішся, схопіцца; зак.

1. за каго-што. Узяць што‑н., узяцца за каго‑, што‑н. хуткім, рэзкім рухам (рук). Рукі ў Анісіма ліхаманкава схапіліся за стрэльбу. Сачанка. Агрыпіна войкнула і схапілася за твар рукамі, закрыла вочы. Пестрак. // Учапіцца за каго‑, што‑н., імкнучыся ўтрымацца. Я схапіўся за тату, і мы, падаючы і падымаючыся, пачалі прабірацца дамоў. Бяганская. [Жанчына] таксама, каб утрымацца на нагах, сутаргава схапілася за яго [Сіўцова] рукаў. Васілевіч. // перан.; за што. Ахвотна згадзіцца на што‑н., шукаючы падтрымкі; выкарыстаць што‑н. Хлопцы схапіліся за яго [Хведара] прапанову. Машара. Як за нейкі паратунак, я схапілася за вясёлыя жарты сяржанта і азірнулася яшчэ раз. Савіцкі.

2. Уступіць у бой, барацьбу, бойку. Ганна горача развіталася з ім ды на дарогу папрасіла ў яго: — Мікола, бацька мой... Там, дзе мы схапіліся першы раз з палякамі... Там Петруся забілі... Нікановіч. // Пачаць дурэць, бароцца. Праўда, калі-нікалі хацелася з хлапчукамі, як бывала, наганяць галубоў або схапіцца са сваімі аднагодкамі і падужацца ўволю. Гроднеў. / Пра жывёл. На двары сабака з кошкай схопяцца, а гэта ж — ой, як цікава. Гарбук. // Пачаць спрэчку, сварку. Зноў схапіліся два «старыя прыяцелі». Ніхто ім не пярэчыў. Пасля гаварылі праўленцы. Пташнікаў. А на другім канцы стала ў гэты час жонка Антося схапілася грызціся з Купрыяніхай, якая ўвесь час сачыла за гутаркаю Антося і ўпікала, што яе муж трымае сябе вельмі брыдка. Чарот. // Разм. Распачаць заўзятую гульню ў што‑н. Схапіцца ў шахматы.

3. Разм. Раптам успомніць пра што‑н.; спахапіцца. Аж раптам чую: «Хведар, а валы твае дзе?» Схапіўся — няма. Кірэйчык.

4. за што, з інф. Спехам або раптоўна пачаць што‑н. рабіць, прыняцца за якую‑н. справу. Не ведаць, за што схапіцца. □ На гэты раз Кравец чамусьці Схапіўся камізэлькі шыць. Корбан.

5. Разм. Хуткім рухам устаць, ускочыць. Як схопіцца .. [дзед Анісім], як пагоніцца за хлопцамі, як пачне латашыць кульбаю! Колас. Косця схапіўся з ложка і пабег мыцца. Адамчык.

6. Заняцца полымем. У адным канцы схапілася полымем хата. Васілевіч.

7. Спец. Зрабіцца цвёрдым, застыць. Шафёры выскаквалі з кабін, крычалі адзін на аднаго, заглядвалі ў кузавы, роспачліва ўзмахвалі рукамі: баяліся, каб не схапіўся бетон. Місько. // Зацягнуцца лядком. Пад нагамі дзе-нідзе праломваўся тоненькі, што ледзь паспеў схапіцца, лядок. Лобан.

•••

Схапіцца за галаву — жахнуцца; прыйсці ў адчай. [Косцік] разгарнуў кошыкам калючыя лапкі, зірнуў і за галаву схапіўся. Матачкі! Уся зямля ўкрыта [грыбамі], хоць касою касі! С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

у́жас м.

1. сущ. жах, род. жа́ху м.; жу́дасць, -ці ж.; жуда́, -ды́ ж.; жахлі́васць, -ці ж.; страх, род. стра́ху м.;

его́ охвати́л у́жас яго́ ахапі́ў жах, яго́ ахапі́ла жу́дасць;

привести́ в у́жас нагна́ць жа́ху;

прийти́ в у́жас жахну́цца;

како́й у́жас! які́ жах!;

у́жасы войны́ жа́хі вайны́;

во всём у́жасе ва ўсім сваі́м жа́ху (ва ўсёй жу́дасці, жахлі́васці);

он в у́жасе яго́ бярэ́ жах (жу́дасць);

внуша́ть у́жас выкліка́ць (наганя́ць) жах;

содрога́ться от у́жаса калаці́цца ад жа́ху (ад стра́ху);

объя́тый у́жасом апанава́ны жа́хам;

2. в знач. нареч., разг. стра́шна, страшэ́нна; страх, жах;

у́жас как далеко́ стра́шна (страшэ́нна) далёка, страх, як далёка;

до у́жаса жахлі́ва, страшэ́нна;

к у́жасу моему́, я сби́лся с пути́ гэ́та было́ жахлі́ва, я збі́ўся з даро́гі;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сон I (род. сну) м., в разн. знач. сон; (то, что снится — ещё) сновиде́ние ср.;

мяне́ агарну́ў с. — меня́ объя́л сон;

сніць стра́шны с. — ви́деть стра́шный сон;

прыро́да абудзі́лася ад сну — приро́да пробуди́лась ото сна;

гэ́та то́лькі с.э́то то́лько сон;

летаргі́чны с. — летарги́ческий сон;

прые́мнага сну — прия́тного сна;

засну́ць (спаць) ве́чным сном — засну́ть (спать) ве́чным сном;

як праз с. — как сквозь сон;

сну ні ў адны́м во́ку — сна ни в одно́м глазу́;

як у сне — как во сне;

наганя́ць с. — нагоня́ть сон;

вы́біцца са сну — потеря́ть сон;

спаць мёртвым сном — спать мёртвым сном;

і (у сне) не сні́лася — и (во сне) не сни́лось;

с. спра́ўдзіўся — сон в ру́ку;

спаць сном пра́ведніка — спать сном пра́ведника;

спаць непрабу́дным сном — спать непробу́дным сном;

спаць (засну́ць) апо́шнім сном — спать (засну́ть, усну́ть) после́дним сном;

сагна́ць с. — вздремну́ть, прикорну́ть

сон II (род. со́ну) м., бот. сон-трава́ ж., простре́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

come [kʌm] v. (came, come)

1. прыхо́дзіць, прыязджа́ць

2. ісці́, е́хаць;

come! пайшлі́!;

I’m coming with you. Я іду з вамі/з табой.

3. набліжа́цца, падыхо́дзіць;

come nearer! падыдзі́ бліжэ́й!

4. дахо́дзіць, дасяга́ць;

come of age дасягну́ць ста́лага ўзро́сту;

come to power прыйсці́ да ўла́ды

5. надыхо́дзіць, настава́ць, набліжа́цца;

come to an end ско́нчыцца;

come to know спазна́ць;

come to nothing зве́сціся на нішто́;

things to come бу́дучае, бу́дучыня;

in years to come у бу́дучым;

It has come to stay. Гэта надоўга.

6. станаві́цца;

come undone расшпі́львацца, развя́звацца

7. здара́цца, адбыва́цца;

come true збыва́цца, спра́ўджвацца;

come what may а ўжо́ ж што бу́дзе; няха́й бу́дзе, што бу́дзе; што бу́дзе, то́е бу́дзе;

no harm will come to you нічо́га дрэ́ннага з табо́ю не зда́рыцца; табе́ нічо́га не пагража́е

8. з’яўля́цца, узніка́ць;

An idea came into my head./It came to me. У мяне з’явілася/ўзнікла думка.

9. пахо́дзіць, браць пача́так;

He comes from Minsk. Ён (родам) з Мінска.

come and go прыхо́дзіць і адыхо́дзіць, хадзі́ць сюды́ і туды́

come about [ˌkʌməˈbaʊt] phr. v. здара́цца, адбыва́цца

come across [ˌkʌməˈkr s] phr. v.

1. стаць зразуме́лым, прані́кнуць у свядо́масць

2. напатка́ць, натра́піць

come along [ˌkʌməˈl ŋ] phr. v.

1. з’яўля́цца

2. ісці́ ра́зам з кім-н.;

Сome along! Пойдзем! Паспяшайся!

3. паляпша́цца

come apart [ˌkʌməˈpɑ:t] phr. v. разва́львацца, распада́цца

come аround [ˌkʌməˈraʊnd] phr. v. апрыто́мнець, ачуня́ць, ачну́цца, апа́мятацца

come back [ˌkʌmˈbæk] phr. v.

1. успаміна́цца

2. вярта́цца

come back as wise as one went пайсці́ ні з чым

come by [ˌkʌmˈbaɪ] phr. v.

1. атрыма́ць, набы́ць, нажы́ць што-н.

2. захо́дзіць куды́-н.

come down [ˌkʌmˈdaʊn] phr. v.

1. па́даць, валі́цца; спада́ць

2. разбура́цца

3. змянша́цца, зніжа́цца

4. перахо́дзіць па трады́цыі

come forward [ˌkʌmˈfɔ:wəd] phr. v.

1. вы́йсці ўпе́рад

2. прапанава́ць свае́ паслу́гі, адгукну́цца

3. паступа́ць у про́даж

come in [ˌkʌmˈɪn] phr. v.

1. прыхо́дзіць, прыбыва́ць

2. увахо́дзіць

come off [ˌkʌmˈɒf] phr. v.

1. адшпі́львацца; зніма́цца, здыма́цца

2. адрыва́цца (пра гузік, дзвярную ручку і да т.п.)

3. сыхо́дзіць, схо́дзіць, зніка́ць (пра пляму); выпада́ць (пра валасы, зубы)

come on [ˌkʌmˈɒn] phr. v. набліжа́цца; з’яўля́цца ў прызна́чаны час/у сваю́ чаргу́ (пра акцёра, гульца і да т.п.)

come out [ˌkʌmˈaʊt] phr. v.

1. з’яўля́цца, паяўля́цца; прыхо́дзіць

2. выхо́дзіць (з друку)

3. выяўля́цца, станаві́цца вядо́мым (пра навіны, праўду і да т.п.)

4. страйкава́ць, бастава́ць

come over [ˌkʌmˈəʊvə] phr. v.

1. (to) прые́хаць здалёк; зайсці́ ненадо́ўга

2. авало́дваць, ахо́пліваць; уздзе́йнічаць, уплыва́ць, рабі́ць уплы́ў;

I can’t think what came over me. Не ведаю, што на мяне найшло.

come round [ˌkʌmˈraʊnd] phr. v.

1. захо́дзіць

2. апрыто́мнець, ачуня́ць

come through [ˌkʌmˈθru:] phr. v.

1. праніка́ць, прахо́дзіць наскро́зь, прасо́чвацца

2. паспяхо́ва спраўля́цца

come to [ˌkʌmˈtu:] phr. v. апрыто́мнець

come together [ˌkʌmtəˈgeðə] phr. v. збіра́цца ра́зам, аб’ядно́ўвацца

come up [ˌkʌmˈʌp] phr. v.

1. узыхо́дзіць, прараста́ць (пра расліны)

2. устава́ць, узыхо́дзіць (пра сонца)

3. здара́цца; з’яўля́цца, паяўля́цца

4. узніка́ць

5. (with) наганя́ць, зраўно́ўвацца

6. (to) падыхо́дзіць; дахо́дзіць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

mchen

1.

vt

1) рабі́ць; вырабля́ць, выко́нваць

2) склада́ць, раўня́цца

zwei mal vier macht acht — два ў чаты́ры бу́дзе [раўня́ецца] во́сем

das macht viel — гэ́та склада́е вялі́кую су́му; гэ́та ігра́е ва́жную ро́лю

das macht fünf uro — гэ́та склада́е пяць е́ўра

das macht nichts — гэ́та нічо́га не зна́чыць

2) прыво́дзіць у пара́дак

das Bett ~ — засціла́ць ло́жак

die Hare ~ — прычэ́свацца

3) з’яўля́цца, быць (кім-н.)

den Lhrer ~ — разм. наста́ўнічаць

4) заключа́ць (саюз), утвара́ць (грамадства)

bnte Rihe ~ — сядзе́ць упераме́шку (напр., мужчыны і жанчыны)

5) мець вы́нікам

Plite ~ — пацярпе́ць фія́ска [няўда́чу], збанкру́ціцца

6) падыма́ць, рабі́ць (шум)

Radu ~ — шуме́ць, сканда́ліць

grßes ufsehen ~ — рабі́ць сенса́цыю

7) завяршы́ць, зрабі́ць

ine Parte ~ — згуля́ць па́ртыю (у шахматы)

nspruch auf etw. (A) ~ — прэтэндава́ць на што-н.

8) рабі́ць, прычыня́ць, выкліка́ць

j-m Angst ~ — наганя́ць на каго́-н. страх

j-m Vergnügen ~ — прыно́сіць каму́-н. задавальне́нне

9) рабі́ць (сабе)

sich (D) über etw. (A) Gednken ~ — турбава́цца, непако́іцца, хвалява́цца аб чым-н.

es sich (D) bequm ~ — уладко́ўвацца зру́чна [ёмка, вы́гадна]

10)

j-m Recht ~ — дагадзі́ць (каму-н.)

j-m etw. dutlich ~ — растлума́чыць каму́-н. што-н.

sich an etw. (D) ~ — бра́цца за што-н. (напр., за работу)

sich auf den Weg ~ — выпраўля́цца ў даро́гу

was macht dein Deutsch? — як твае́ по́спехі з няме́цкай мо́вай?

mach, dass du frtkommst! — выбіра́йся [прэч] адсю́ль!

◊ sich dünn(e) [aus dem Staub] ~ — разм. зні́кнуць, зліня́ць, уцячы́

2.

vi разм.

1)

acht Stnden ~ — працава́ць во́сем гадзі́н

mach schnell!, mche, mche! — хутчэ́й!

ich mach ja schon! — за́раз!, хвілі́нку!

2) (in D) гандлява́ць (чым-н.)

in Textli¦en ~ — гандлява́ць ткані́най

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

пусці́ць, пушчу, пусціш, пусціць; зак.

1. каго-што. Перастаць трымаць, утрымліваць рукамі каго‑, што‑н.; выпусціць. Стася ціха, але рашуча папрасіла: — Зелянюк, пусці маю руку. Я пайду. Зарэцкі. [Дзед] пусціў вёслы і выхапіў з-пад сябе дошчачку дарожкі. Брыль. // Перастаць трымаць дзе‑н., даць волю. Сам прыстаў трымаў .. [Адася Гушку] перад сабою нешта гадзін са тры, а пасля пусціў, загадаўшы сваім людзям не спускаць яго залішне з вока. Чорны. Ды лепш бы ўсё яны забралі, Пусцілі б толькі іх [палонных] жывых. Колас. // Дазволіць або даць магчымасць пайсці, паехаць і г. д. куды‑н. Пусціць у адпачынак. □ [Сястра] хацела пайсці разам з .. [Міколкам] у лес, але маці не пусціла: трохі прыхворвае малая. Лынькоў. // Даць магчымасць пасвіцца, выпусціць на пашу (пра жывёлу). І куды толькі не забярэцца.. [Цімох] са сваім статкам! І на ягаднік пагоніць, і па бары на верасы пусціць, і ўсе лужкі перабярэ. Колас. Гадзін праз дзве работы [Міхал] выпраг каня і пусціў на паплавец. Чорны.

2. каго-што. Дазволіць каму‑н. прайсці, увайсці куды‑н.; упусціць. Гэта я! Пусці! Яшчэ не верыш? Дык на ганак выбежы хутчэй. Танк. Мне ўдаецца ўгаварыць пляменніка спачатку падстрыгчыся — непадстрыжанага, маўляў, у магазін не пусцяць... Каршукоў. // Памясціць, пасяліць, здаючы ў найм памяшканне. Але браты нечага не падзялілі, і малодшы Шнур падаўся цераз раку. Цяпер ён шукаў хаты. І Харытоня пусціў яго ў сваю. Чыгрынаў. — Ці не пусцілі б вы ў .. [другую палавіну хаты] хлопца аднаго на які месяц ці два. Дроў мы неяк прыдбаем. Зарэцкі.

3. каго-што. Паслаць, накіраваць куды‑н. з якой‑н. мэтай. Трымаліся два дні, але раніцай трэцяга немцы пусцілі танкі. Навуменка. [Васіль:] — Трэба было абавязкова ўвосень выкарчаваць пні... Цяпер пусцілі б камбайн, жняяркі... Шамякін. // Даць магчымасць або прымусіць рухацца, перамяшчацца якім‑н. чынам. Гаспадар выцягнуў плуг з зямлі і пусціў плытчэй. Чорны. Наганяць шкадаваў, а пусціў паволі — і так утаміўся конь. Гартны. // Надаць пэўны ход, кірунак (размове, справе і пад.). Пусціць справу на самацёк. □ Маладая.. не раз пачынала гаворку, старалася аднавіць і пусціць яе ў ранейшае бесклапотнае рэчышча, але муж непадкупна маўчаў. Ракітны.

4. што. Кінуць, прымусіць рухацца ў якім‑н. напрамку. Схапіў Янка лук і пусціў стралу ў шуляка. Якімовіч. З воданапорнай вежы заўважылі крыкуна, пусцілі па ім некалькі куль. Хомчанка. // Выпусціць, даўшы магчымасць цячы, распаўсюджвацца. Пусціць газ. □ Праўда, .. [састаў] быў невялікі, з пяці вагонаў і платформы, але калі Лёдзя захацела была абысці яго, машыніст пусціў пару і даў кароткі свісток. Карпаў. Архіп сеў, пусціў дым у столь і загаварыў. Пестрак. // Быць прычынай чаго‑н., выклікаць што‑н. Падзьмуў ветрык, пусціў па вадзяным люстэрку рабацінне. Шыцік. Выплыў месяц з-за небасхілу і пусціў доўгі пералі[віс]ты бляск цераз усё мора. Кулакоўскі.

5. што. Прывесці што‑н. у дзеянне, у рух; прымусіць дзейнічаць. Пусціць аўтаматычную лінію. Пусціць пласцінку. □ Ахопленая трывогай, .. [Арына] таропка падсунула табурэтку, залезла на яе, завяла гадзіннік, пусціла маятнік. Карпаў. // у спалучэнні са словамі «аўтобус», «цягнік», «трамвай» і пад. Устанавіць пэўныя шляхі зносін. Пусціць тралейбус у мікрараён.

6. каго-што. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі абазначае; зрабіць што‑н. з чым‑н.; выкарыстаць з якімі‑н. мэтамі, якім‑н. чынам. Пусціць на продаж. Пусціць на племя. □ — Ну, а з пусткаю што будзе? Сеяць ярыною? Ці ў папар на лета пусціш? — Грышкаў брат пытае. Колас. Пільню Бама пусцілі даўно ўжо на злом. Зарыцкі. — Прадаць тое-сёе, канешне, не шкодзіць. Скаціну якую пусціць на кірмаш, малатарню можа збыць на ўсякі выпадак, да пары да часу. Мележ. // Разм. Выдаткаваць на што‑н. Праз паўгода цягне [Міхась] у хату музыку. Што зарабіў на рамонце аўтамашыны тое і пусціў на радыёлу. Б. Стральцоў.

7. што. Разм. Разнесці (чутку, пагалоску), зрабіць вядомым што‑н. Парашыў .. [пан] прадаць лес. Пусціў пагалоску, і пачалі прыязджаць купцы аглядаць лес. Якімовіч. Нехта пусціў сярод дзетдомаўцаў чутку, быццам у дупле дуба жывуць змеі. Пальчэўскі. // Сказаць (звычайна што‑н. вострае). Пусціць жарт. □ Вострачы мянташкай касу, Ганнін Васіль пусціў услед грабельнікам: — Сюды, бабкі, падналяжам разам. Васілевіч.

8. што. Даць парасткі, карані (пра расліны). Над страхою звісаў сук-рагач ад вярбы. Другі, адломаны, валяўся ў гародчыку. Даўно, бо пусціў атожылле, прырос. Пташнікаў.

9. Разм. Не вытрымаўшы напружання, цяжару, перастаць утрымліваць што‑н. — А ў мяшку ці шво пусціла, ці дзірка ў пару не агледжана. Прыехаў, а тут і малоць няма чаго. Арочка.

10. Разм. Адтаяць. Немцы загналі.. [Зіну] ў балота, якое месцамі пусціла ўжо, і чалавек правальваўся аж з галавой. Карпюк. // безас. Пра адлігу. Снегам было пацеру[шы]ла трохі зверху. А гэта зноў пусціла, зноў цёпла стала і мокра. Чорны.

•••

Не пусціць на парог (на вочы) — не прыняць у сябе дома, не дазволіць прыйсці ў свой дом.

Пусціць (з) агнём (дымам) — спаліць.

Пусціць з торбаю (па свеце) — давесці да жабрацтва.

Пусціць казла ў агарод — дапусціць каго‑н. туды, дзе ён можа нашкодзіць; дапусціць каго‑н. да таго, з чаго ён хоча мець выгаду.

Пусціць карэнне (карані) — а) трывала, надоўга абаснавацца дзе‑н., абзавесціся гаспадаркай. Разросся грынюкоўскі род, нібы тыя сосны ў барку над ракой, глыбока пусціў карэнне ў зямлю дзядоў і прадзедаў. «Работніца і сялянка»; б) набыць сілу, стаць пастаянным; укараніцца. Партызанскі рух пусціў глыбокія кар[ан]і ў народзе акупіраваных зямель. Колас.

Пусціць (паслаць) кулю ў малако — не папасці ў цэль пры стральбе.

Пусціць на вецер — растраціць дарэмна.

Пусціць на свет — нарадзіць, даць жыццё.

Пусціць па белым свеце — нарадзіць і, не давёўшы да самастойнасць выправіць у людзі.

Пусціць пад адхон — выклікаць крушэнне (цягніка).

Пусціць пыл (дым, туман) у вочы — стварыць ілжывае ўражанне, выстаўляючы сябе, сваё становішча ў лепшым выглядзе, чым ёсць на самай справе.

Пусціць (сабе) кулю ў лоб — застрэліцца.

Пусціць слязу — заплакаць.

Пусціць у дзела — прымяніць, выкарыстаць.

Пусціць у зіму (на зіму) каго — пакінуць на племя (пра свойскую жывёлу).

Пусціць у паветра — узарваць.

Пусціць у работу — даць прымяненне чаму‑н.

Пусціць у расход каго — расстраляць, знішчыць.

Пусціць у ход — а) прымяніць што‑н. (пра інструмент, зброю і пад.). Хлопцы ішлі і насцярожана азіраліся, гатовыя ў любы момант пусціць у ход зброю. Новікаў; б) выкарыстаць які‑н. сродак, прыём і г. д. Я слухаю дзядзьку: «Глядзі, якім стаў ён! Яго пачынае падтрымліваць сход. Хварэе, бач, ён за грамадскія справы І нават пусціў самакрытыку ў ход». Прыходзька.

Пусціць (чырвонага) пеўня — зламысна падпаліць (чыю‑н. хату, маёмасць і пад.).

Пусціць юшку — ударыць, збіць да крыві.

Хоць з ветрам пусці — такі лёгкі, што можа паляцець з ветрам.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)