незваро́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не вернецца, не паўторыцца. Эх, шчаслівыя і незваротныя часы! Колас. [Кастусь] успамінаў мінулае — ужо далёкае і незваротнае, але яно хвалявала яго. Марціновіч.
2. Такі, які не можа развівацца ў адваротным напрамку. Незваротны працэс.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гане́бны, ‑ая, ‑ае.
Варты асуджэння, ганьбавання; нізкі, подлы. Ганебны ўчынак. Ганебныя паводзіны. Ганебная вайна. // Здольны абразіць; зняважлівы. Ганебнае слова. Ганебная мянушка. // Такі, якога варта саромецца; бясслаўны. Ганебнае мінулае. Ганебнае становішча. Ганебны канец.
•••
Паставіць да ганебнага слупа гл. паставіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
про́шласць, ‑і, ж.
Мінулы час, мінулыя падзеі; мінулае. Гэй, адвечныя курганы, Сведкі прошласці глухой! Кім вы тут панасыпаны? Колас. Постаць і хада гэтай жанчыны непрыемна нагадалі Сафрону Дзядзюлю адну асобу, раптоўная думка пра якую разварушыла даўнюю прошласць. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
агляну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
1. Паглядзець, павярнуўшы галаву назад; азірнуцца. Вольга Віктараўна ідзе борзда, ні разу назад не аглянулася. Лабановіч стаіць, пазірае ёй услед. Колас. // перан. Кінуць погляд на мінулае, каб даць яму новую ацэнку. Вялікі Кастрычнік даў магчымасць беларускім пісьменнікам аглянуцца з вышыні заваёў сацыялістычнай рэвалюцыі на мінулае свайго народа. Дзюбайла.
2. Паглядзець вакол сябе. Лясніцкі памаўчаў, аглянуўся навокал і панізіў голас. Шамякін.
3. Апамятацца, заўважыць, прыкмеціць. І дзядзька наш не аглянуўся, Як і яго людская хваля Нясла, бы шчэпку ў перавале. Колас.
•••
Не паспець аглянуцца, як... гл. паспець.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саракаго́ддзе, ‑я, н.
1. Тэрмін, прамежак часу ў сорак гадоў. Параўнальна мала зроблена за мінулае саракагоддзе і ў галіне даследавання сістэмы словаўтварэння ў сучаснай беларускай мове. Суднік.
2. Гадавіна якой‑н. падзеі, здарэння, што адбыліся сорак гадоў таму назад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мірга́ць, мі́рг̌а́ць ’маргаць, падморгваць’, ’мігаць, мігацець’, ’свяціць няроўным бляскам’ (ТСБМ, Нас., Яруш., Шат., Касп., Растарг., Сл. ПЗБ), ’рухаць вачыма ці пальцамі’ (КЭС, лаг.), міргну́ць швянч. ’падміргнуць’, астрав. ’адысці ў мінулае’ (Сл. ПЗБ), міргану́ць (Бяльк.) шчуч. міргаце́ць ’мігцець, мігацець’ (Нар. лекс.). Балтызм. Параўн. літ. mirgė́ti, mirgúoti ’мігацець, ззяць, мітусіцца’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 3, 69; Зданцэвіч, LP, 1960, 344). Сюды ж міргу́н ’маргун’ (Нас.), мірглі́вы ’які часта маргае’ (Нар. Гом.). Гл. таксама маргаце́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
крыжава́цца, ‑жуецца; незак.
Размяшчацца крыж-накрыж, перасякацца. Як жа здзівіліся і ўзрадаваліся прыяцелі, калі, па шчаслівай выпадковасці, сустрэліся на дарозе, там.. дзе яна крыжавалася з павароткаю на вакзал! Колас. / у перан. ужыв. Мінулае і сучаснасць крыжуюцца на ўсім працягу рамана. Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
brood2 [bru:d] v.
1. (over/on/about) ду́маць, разду́мваць (асабліва з сумам);
brood on the past ду́маць пра міну́лае
2. сядзе́ць на я́йках; высе́джваць (куранят, качанят і да т.п.)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
стаго́ддзе ср.
1. (промежуток времени) век м., столе́тие;
міну́лае с. — мину́вший век, мину́вшее столе́тие;
2. (годовщина) столе́тие;
◊ у глыбіні́ ~дзяў — в глубине́ веко́в
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
фрэга́т, ‑а, М ‑гаце, м.
1. Трохмачтавае паруснае ваеннае быстраходнае судна. У такія хвіліны ў канторы можна слухаць цэлыя лекцыі па гісторыі Жмені, пра мінулае Ліменскага лесу, з якога Пётр І будаваў першыя фрэгаты на Чорным моры. Карамазаў.
2. Вялікая трапічная марская птушка атрада весланогіх.
[Іт. Fregata.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)