Алю́дзець ’вырасці, зрабіцца больш развітым’ (Шат.). Магчыма, з гоц.liudan ’расці’, бо ў славянскіх і балтыйскіх мовах і.-е.*leu̯dh‑ нібы не мае значэння ’рост, расці’, толькі ’людзі’. Параўн., аднак, серб.-харв.љӳда, љӳдина ’штосьці вялізнае, волат, гігант’ (бел.-серб. ізалекса?). Нарэшце, не выключана яшчэ адна версія алюдзець — зрабіцца людзьмі (у сэнсе ’зрабіцца дарослымі’) (Мартынаў, БЛ, 1972, 1, 16–17).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засе́яцца, ‑сеецца; зак.
Разм.
1. Аказацца скарыстаным пад пасеў. Адно поле засеецца пшаніцай, другое — ячменем.
2. Рассеяўшыся дзе‑н., прарасці, вырасці (пра семя дрэў, траў і пад.). Бяроза засеялася па полі. Кроп засеяўся на градах.
3.перан. Пакрыцца, усеяцца па ўсёй паверхні мноствам чаго‑н. Пасля поўначы неба выяснілася, засеялася рознакаляровымі агеньчыкамі.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Паўста́ць1, паўстава́ць ’уставаць’, ’хутка найсці, наляцець (аб ветры)’ (Нас.). Да па‑ (< прасл.po‑) і уста́ць, устава́ць (гл.). Параўн. ст.-рус.повставати ’паднімацца (аб ветры)’ (XVI ст.), серб.поу̀стајати ’паўставаць’.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паспяхова ажыццявіцца, завяршыцца; атрымацца вельмі ўдалым (у 2 і 3 знач.).
Справа ўдалася.
Ураджай удаўся.
Ростам не ўдалася (пра чалавека, жывую істоту: не вырас; разм.).
2.безас., з інф. Аказацца магчымым зрабіць што-н., пашчаслівіцца.
Удалося дастаць рэдкую кнігу.
Не ўдалося з’ездзіць.
3. (часцей у прошлым часе), у каго. Урадзіцца, вырасці падобным на каго-н.
Сын удаўся ў бацьку.
|| незак.удава́цца, -е́цца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
urosnąć
uros|nąć
зак.вырасці;
~ły mi włosy — у мяне выраслі валасы;
~nąć w sławie — праславіцца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
сіро́цтва, ‑а, н.
1. Стан сіраты; адсутнасць бацькоў. Вырасці ў сіроцтве. Ранняе сіроцтва. □ Я ўпэўнены: уласнае сіроцтва пацягнула.. [Мікалая Іванавіча] да нас — гэткіх жа сірот.Радкевіч.
2.перан. Адзіноцтва, беспрытульнасць; пачуццё адзіноты. Чым далей адыходзіў.. [Пракоп] ад свайго котлішча, тым з большаю сілаю ахаплялі і наступалі на яго гэтыя халодныя прасторы, сярод якіх вастрэй адчувалася адзінота і сіроцтва на свеце.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́цягнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выпасці з чаго-н. ад штуршка, неасцярожнага руху; вышмаргнуцца.
Выцягнулася нітка з іголкі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зрабіцца даўжэйшым, падоўжыцца.
Агонь выцягнуўся доўгай паласой.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Размясціцца на вялікай адлегласці ў адну лінію.
Вёска выцягнулася ўздоўж ракі.
4.Вырасці, стаць высокім.
Хлопчык за лета выцягнуўся.
5. Легчы, расцягнуўшыся, выпрастаўшыся.
В. на канапе.
6. Стаць прама, выпраміцца.
В. перад камандзірам.
|| незак.выця́гвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)