Саке́ра ’сякера’ (Сцяшк., Мат. Гом., Нар. лекс., Скарбы., Янк.), сокіера ’тс’ (Бес.). Дыял. варыянт прасл. *sokyra (Варбат, Этимология–1974, 42). Далей гл. сякера. Аб разбурэнні проціпастаўлення с — сʼ у беларускай мове гл. Чэкман, Гісторыя, 115 і наст.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перакабе́лы, пэрэкобі͡элы ’чорны бык ці карова з белай паласой упоперак тулава’ (Бес.), ст.-польск. przekobiały ’ў белыя палосы’, przekoczarny ’ў чорныя палосы’. Да пе́рак і бе́лы (гл.), параўн. славен. pré̥koš ’назва свойскай жывёлы, у прыватнасці, свінні’, pré̥kast ’паласаты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыпыні́ць, прыпуні́ць ’спыніць рух на некаторы час; перастаць рабіць што-небудзь’; ’даць прыпынак, прытулак, схованку’ (ТСБМ, Яруш., ТС), пріпыніті ’спыніць, абразуміць’ (Бес.). Прэфіксальны дзеяслоў з коранем пін‑ (гл. пну, пяць). Аб змяненні і > ы ў корані гл. апыну́цца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мгла, мг̌ла ’імжа’ (Бес., Яруш., Сл. ПЗБ), ’тое, што выходзіць з магілы і можа забіць чалавека на месцы’ (Федар. 1). Да імгла́ (гл.). Адсутнасць пратэтычнага і‑ і ‑г̌‑ пад уплывам польск. мовы. Больш падрабязна гл. Мяркулава, Этимология–1973, 59.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мацяра́нка гродз. мацеранка ’мацярдушка звычайная, Origanum vulgare L.’ (Кіс.), мацёра́нка ’нейкая краска’ (Бес.). З польск. macierzanka, магчыма, утворанага ў выніку кантамінацыі польск. macierzyca і majoranka (якія таксама азначаюць ’мацярдушка’) пры ад’ідэацыі польск. macierzanka ’чабор’. Параўн. ваўк. мацяжа́нка ’мацярдушка’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Музыка́нт ’той, хто іграе на музычным інструменце’ (ТСБМ, Яруш., Сл. ПЗБ), (перан.) ’насякомае’ (Бес.), ст.-бел. музыкант ’тс’ запазычана са ст.-польск. muzykant ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 160), якое з с.-лац. musicans, ‑cantis ’які музіцыруе’ (Варш. сл., 2, 1080).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
На́фта ’нафта’ (Некр. і Байк., БРС, ТСБМ), ’газа’ (Сл. ПЗБ, Бес.). Запазычана праз польск. nafta з лац. naphtha (< грэч. ναφθα < перс. näft ’тс’). Ст.-бел. нефть ’нафта’ (1519 г.) з тур. neft (апошняе з перс. näft), гл. Булыка, Лекс. запазыч., 142.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сівізна́ ж., в разн. знач. седина́; (проступающая местами — ещё) про́седь;
с. валасо́ў — седина́ воло́с;
дажы́ць да ~ны́ — дожи́ть до седи́н;
с. вяко́ў — седина́ веко́в;
кара́куль з ~но́й — кара́куль с седино́й (про́седью);
◊ с. ў бараду́, а чорт у рабрыну́ — погов. седина́ в бо́роду, а бес в ребро́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
плес
1. Глыбокае месца на балоце, дзе заўсёды знаходзіцца вада (Сядл. губ. Бес., 310).
2. Прырэчная сенажаць, якая заліваецца вадой у час разводдзя (Глуск. Янк.).
3. Забалочаныя берагі азёр (Палессе Талст.).
□ в. Плесы каля Гомеля (К. 1838).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Вэ́ршка ’рыбалоўная снасць’ (Бес.). Фанетычна — гэта палеская форма, марфалагічна — памяншальнае ўтварэнне да слав. vьrša (гл. ве́рша). Але вэ́ршка — не памяншальная форма, а ўтварэнне з самастойнай семантыкай. Параўн. укр. ве́ршка ’рыбалоўная прылада — кошык з пруцца лазы’, а верша ’плецены з пруцца конус’ (гл. Грынч.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)