бес
1. миф., рел., бран. чорт, род. чо́рта м., д’я́бал, -бла м.;
2. перен. (склонность к чему-л. отрицательному) д’я́бал, -бла м.;
бес нажи́вы д’яба́л нажы́вы;
◊
рассыпа́ться ме́лким бе́сом рассыпа́цца дро́бным ма́кам;
седина́ в бо́роду, а бес в ребро́ посл. сівізна́ ў бараду́, а чорт у рабры́ну.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Бес ’чорт’. Гэта слова зафіксавана толькі ў Інстр. II, 115. Нас., Касп., Шат. і іншыя слоўнікі яго не знаюць. Таму можна меркаваць, што на беларускай тэрыторыі яго няма. Таксама не прыводзіць беларускага слова і Трубачоў, Эт. сл., 1, 88–91. Паколькі прасл. běsъ з (і вытворныя) вельмі архаічная лексема, адсутнасць яе ў бел. мове сведчыць аб даволі ранняй яе замене лексемай čьrtъ. Да складанай праблематыкі, звязанай з běsъ, гл. Трубачоў, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бяс... (гл. бес...), прыстаўка.
Ужыв. замест «бес...» у першым складзе перад націскам, напр.: бяссонніца, бяссэнсіца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
бес..., прыстаўка (гл. без...).
Ужываецца замест «без» перад глухімі зычнымі, напрыклад: бескарыслівы, беспамылковы, бессмяротнасць, бестурботнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бес... (гл. без...), прыстаўка.
Ужыв. замест «без...» перад глухімі зычнымі, напр.: бескарысны, бесклапотны, бестурботны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
без... (а таксама без’..., бес..., бяз..., бяз’..., бяс...), прыстаўка.
Служыць для ўтварэння:
1) прыметнікаў ад назоўнікаў са знач.: пазбаўлены чаго-н., які не мае чаго-н., напр.: беззямельны, безадходны, безазёрны;
2) назоўнікаў, якія азначаюць адсутнасць або недахоп чаго-н., напр.: беззямелле, бездарожжа, безадказнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
бяс..., прыстаўка (гл. бес...).
Ужываецца замест «бес...» у першым складзе перад націскам, напрыклад: бяссонніца, бясхмар’е.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нячы́сцік ж., разг. лука́вый, бес, бесёнок, нечи́стый, дья́вол
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
certainly
[ˈsɜ:rtənli]
adv.
1) напэ́ўна, пэ́ўна
2) бес сумне́ву, бясспрэ́чна
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
без... (а таксама без’... і бес...; у першым складзе перад націскам бяз..., бяз’..., бяс...), прыстаўка.
Служыць для ўтварэння: 1) прыметнікаў ад назоўнікаў у значэнні: пазбаўлены чаго‑н., які не мае чаго‑н., напрыклад: безадказны, безагаворачны, беззаганны, беззямельны; 2) назоўнікаў з канчаткамі ‑е, ‑а або суфіксам ‑асць, якія азначаюць адсутнасць або недахоп чаго‑н., напрыклад: безграшоўе, бездарожжа, беззямелле, безадказнасць, безуважнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)