Гайце́ц ’бацька’ (Сцяшк.). Форма слова айце́ц з пратэтычным г‑. Запазычанне (ужо ў ст.-бел. мове) з польск. ojciec. Гл. ЭСБМ, 1, 98.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
istny
istn|y
сапраўдны, рэчаісны; існы;
~a męka — сапраўдная пакута;
~e szaleństwo — сапраўднае вар’яцтва;
~a prawda — шчырая праўда;
~y ojciec — выкапаны бацька; рыхтык бацька
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
чува́ць, у форме інф. і ў знач. вык.
1. Можна чуць, чуецца.
Ч., як дождж барабаніць у шыбы.
2. Ёсць звесткі пра каго-, што-н. (разм.).
Што ч. на свеце? Бацька не вярнуўся з вайны, і нічога не чуваць пра яго.
3. Успрымацца органамі пачуццяў.
Ч. пах дыму.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
змякчы́цца, -чу́ся, -чы́шся, -чы́цца; -чы́мся, -чыце́ся, -ча́цца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць больш мяккім, эластычным.
Скура змякчылася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.) перан. Аслабець, зменшыцца.
Боль змякчыўся.
Гнеў змякчыўся.
3. перан. Стаць менш суровым.
Бацька змякчыўся.
Сэрца змякчылася.
|| незак. змякча́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. змякчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сват м
1. Bráutwerber m -s, -;
2. разм (бацька зяця) der Váter des Schwíegersohnes; (бацька нявесткі́) der Váter der Schwíegertochter;
ісці́ ў сваты́ zum Bráutwerbeabend [Verlóbungsfest] géhen*;
◊ ён мне ні сват, ні брат разм ≅ er steht mir fern, er ist mir völlig fremd
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
размахну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.
1. Зрабіць узмах рукой для ўдару, кідання і пад.
2. перан. Вызначыцца шырынёй, смеласцю ва ўчынках, паўнатой праяўлення якой-н. дзейнасці (разм.).
Бацька жаніў сына, ды так размахнуўся, што паўсвету заклікаў гасцей.
|| незак. разма́хвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. разма́х, -у, м. Шырокі р. Р. будаўніцтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
чаму́¹, прысл.
1. пыт. 3 якой прычыны.
Ч. ты спазніўся?
2. адноснае. Ужыв. ў якасці злучальнага слова ў дапаўняльных сказах і адпавядае словам: па якой прычыне.
Маці даведалася, ч. сын спазніўся.
3. у знач. злуч. Далучае сказы са знач. выніку і адпавядае словам: таму, у выніку гэтага.
Бацька захварэў.
Вось ч. не паехаў у горад.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ады́стар, прысл.
Уст. Якраз як, кропля ў кроплю. Сын адыстар бацька.
[Ад лац. adinstar — падобна.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Важа́ты 1 ’возчык сват на вяселлі, пасаду якога выконвае хросны бацька’ (Нас.). Да вазіць.
Важа́ты 2 ’кіраўнік піянераў’ (КТС). З рус. вожатый ’тс’. Пра апошняе гл. Шанскі, ЭИРЯ, I, 61–72.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ба́тюшка
1. (отец) уст. ба́цька, -кі м., та́та, -ты м.;
2. (в обращении) уст. ба́цька, -кі м., ба́цюхна, -ны м., та́та, -ты м., та́тка, -кі м.;
3. (священник) разг. ба́цюшка, -кі м.;
ба́тюшки мои! в знач. межд. ба́цюхны мае́!, (а) ма́мачкі!;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)