зруб, ‑а, м.
Сцены драўлянага збудавання, складзеныя з бярвення або брускоў, злучаных у чатырохвугольныя вянкі. Калодзежны зруб. □ З вуліцы я завярнуў на агарод к новаму зрубу ў чатыры вянкі. Каваль. Адзін зруб быў ужо выведзены аж пад кроквы, відаць, чалавек спяшаўся, каб да зімы ўсяліцца ў новую хату. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Плант ’надзел, сядзіба, участак’ (ветк., Мат. Гом.), ’план сядзібы’ (Бяльк.), рус. плант ’чарцёж, план чаго-небудзь’, ’агарод’, ’участак селяніна’. Відаць, з польск. plant(a) ’план, праект’, якое ў XVIII ст. (у выніку кантамінацыі) з франц. plan і італ. piania ’план’ (Варш. сл., 4, 222) < лац. plama ’ступня, падэшва’. Фасмер (3, 273) мяркуе, што рус. плант, плинтовать ’абмяркоўваць, планаваць’ — гэта народная формы лексемы план.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бра́ткі, ‑так; адз. няма.
Травяністая расліна сямейства фіялкавых з фіялетавымі, радзей белымі або рознакаляровымі кветкамі. Ужо зазелянеў агарод. Цвілі браткі. Чорны. У мяне на стале стаіць букет веснавых кветак. .. Тут і сціплыя незабудкі, і канвалія, і браткі. Дубоўка. Цётка Броня нарвала з грады росных братак і панесла ў палату. Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ператачы́ць 1, ‑тачу, ‑точыш, ‑точыць; зак., што.
1. Натачыць, затачыць нанава. Ператачыць жалязка рубанка.
2. Натачыць, затачыць усё, многае. Ператачыць усе нажы. Токар ператачыў усе загатоўкі.
ператачы́ць 2, ‑точыць; зак., што.
Праесці, прагрызці, нарабіць дзірак у многіх месцах. Шашаль ператачыў бярвенне. Крот ператачыў увесь агарод. // Грызучы, знішчыць. Мышы ператачылі салому.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ovem lupo committere
Авечку даверыць ваўку.
Овцу доверить волку.
бел. Пусціць ваўка ў аўчарню. Пусціць свінню ў агарод.
рус. Пустить козла в огород. Доверили волку стадо стеречь. Пустили козла в огород, а волк в пастухи нанялся.
фр. Donnez la brebis à garder au loup (Доверить волку охранять овцу).
англ. It’s a foolish sheep that makes a wolf his/its confessor (Глупа овца, которая делает из волка своего духовника).
нем. Den Bock zum Gärtner setzen (Козла сделать садоводом).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
бахча́ Агарод у полі (Ветк.). Тое ж башта́н (Віл., Ів. ЛіМ, 6 лютага, 1968, Рэч.), башта́ (Рэч.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
капу́снік, ‑у і ‑а, м.
1. ‑у. Разм. Агарод, поле, засаджанае капустай. Маці ў капусніку была, .. капусту палола там. Ставер.
2. ‑у, зб. Разм. Капуснае лісце. Наламаць капусніку. □ Пасярод двара стаяла карова і ела з кучы капуснік. Чорны.
3. ‑а; перан. Вечарынка ў акцёраў, студэнтаў і інш. з самадзеннымі нумарамі жартаўліва-парадыйнага характару.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падво́рышча, ‑а, н.
Разм. Уся сялянская сядзіба. У дваццатым годзе, вярнуўшыся з вайны, Клім Турок застаў сваё падворышча амаль пустым — белапалякі, адступаючы, спалілі Узлессе. Шахавец. // Месца каля хаты, дома (двор, сад, агарод). Ганька ідзе дадому — на сваё і маміна, ужо зарослае падарожнікам і дробнай пякучай крапівой, падворышча, ідзе ў сваю хату. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
урабі́ць, ураблю́, уро́біш, уро́біць; уро́блены; зак. (разм.).
1. што. Падрыхтаваць (зямлю) для пасеву; абрабіць.
У. агарод.
2. каго-што ў што. Вымазаць, упэцкаць.
У. рукі ў гразь.
3. што ў што. Уставіць унутр, замацаваўшы.
У. замок у дзверы.
4. што ў што. Уплесці вязаннем.
У. пяту ў панчоху.
|| незак. урабля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е (да 1 знач.) і уро́бліваць, -аю, -аеш, -ае (да 3 і 4 знач.).
|| наз. урабля́нне, -я, н. (да 1 знач.) і уро́бліванне, -я, н. (да 3 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
АГАРО́ДНІКІ,
сяляне ў ВКЛ, якія пасяляліся на невял. дзялянках зямлі, за што абавязваліся выконваць пэўныя павіннасці. Агароднікі давалі па 3 маргі (1 морг — 0,71 га) зямлі і сялілі вёскамі па 10—20 двароў паблізу фальваркаў. За надзелы агароднікі адпрацоўвалі на землеўладальніка 1 дзень у тыдзень без каня, а іх жонкі — 6 дзён за лета. У час валочнай памеры ў катэгорыю агароднікаў пераводзілі чэлядзь. У 18 — 1-й пал. 19 ст. агароднікамі называлі сялян, якія мелі толькі хату і агарод.
т. 1, с. 71
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)