зва́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад зваць.
2. у знач. прым. Які атрымаў запрашэнне; запрошаны. Званы госць. □ Прыйшоў не званы, ідзі не сланы. Прыказка.
3. у знач. прым. З запрошанымі гасцямі (пра вечар, абед і пад.). Званы абед.
•••
Так званы — а) як звычайна называюць. Злева ад нас праходзіў так званы гасцінец, абсаджаны стогадовымі бярозамі. Рунец; б) ужываецца для вырашэння іранічным або адмоўных адносін да каго‑, чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Míttag
m -(e)s, -e
1) по́ўдзень
am héllen ~ — сяро́д бе́лага дня
2) абе́д, по́лудзень
zu ~ éssen* — абе́даць, палу́днаваць
zu ~ bléiben* — заста́цца на абе́д
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
перачы́сціць, ‑чышчу, ‑чысціні, ‑чысціць; зак., што.
1. Вычысціць, пачысціць усё, многае. Перачысціць усю зброю. □ Памылі падлогу, перачысцілі пасуду і нават згатавалі смачны абед. Якімовіч.
2. Вычысціць, пачысціць нанава, яшчэ раз.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
О́б’ядзь (*вобʼядзь) ’плюшнік’ (Сл. ПЗБ). Магчыма, народна-этымалагічнае тлумачэнне супадае тут (figura etymologica) з навуковым. Пар. «Обʼядзь была міз дарогу, каровы абʼядаліся» (Сл. ПЗБ, 3, 254). Да аб‑есці, гл. абед.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
банке́т1
(фр. banquet, ад іт. banchetto)
публічны ўрачысты абед або вячэра з нагоды чаго-н. або ў гонар каго-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Махра́ч ’трапкач, саматканы ручнік з махрамі’, ’кавалак палатна з канчамі асновы’, ’ручнік, у якім носяць абед на поле’ (Юрч., Бяльк., Растарг., паўн.-зах., Сл. ПЗБ; астрав., Сцяшк. Сл.; КЭС, лаг.). Да махры́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
растрыво́жыцца, ‑жуся, ‑жышся, ‑жыцца; зак.
Стаць устрывожаным, неспакойным; моцна захвалявацца. [Наўмыснік] ніколі не траціў спакойнай вытрыманасці, а цяпер так растрывожыўся і разнерваваўся. Чорны. Калі ж .. [Казік] не з’явіўся і ў абед, хлопцы растрывожыліся. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыгатава́ць сов., в разн. знач. пригото́вить;
п. абе́д — пригото́вить обе́д;
п. сюрпры́з — пригото́вить сюрпри́з;
п. пасце́ль — пригото́вить посте́ль
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
празвані́ць сов., в разн. знач. прозвони́ть;
п. на абе́д — прозвони́ть на обе́д;
п. цэ́лую гадзі́ну — прозвони́ть це́лый час
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
баль
(фр. bal)
1) вялікі танцавальны вечар (напр. выпускны б.);
2) багаты званы абед, застольнае ўрачыстае гулянне (напр. справіць б.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)