цымба́лы
(польск. cymbały < лац. cymbalum, ад гр. kymbalon)
народны струнны ўдарны музычны інструмент, уяўляе сабой драўляны корпус трапецападобнай формы, над верхняй дэкай якога нацягнуты стальныя струны; гук здабываецца ўдарамі палачак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Еляк ’казадой’ (Сержп. Грам.), рус. елёк ’тс’. Як гэта асабліва бачна, паводле рускай формы, кантамінацыя з лялёк (рус. лелёк). Па паходжанню звязана з рус. алан. ёлак ’кажан’ (з фін.) (параўн. цытату з ТСБМ, 2, 574: «Казадой ляціць мякка і плаўна, бясшумна, як кажан», да чаго можна дадаць, што казадой гэта начная птушка з кароткай дзюбай і вялікім ротам). Формы з пачатковым л іншага паходжання. Гл. лелек.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
І́вянь ’белая намаразь, якой пакрываюцца дрэвы зімой’ (навагр., Жыв. сл., 11). Рус. цвяр., наўг., калуж., пецярб. и́вень, калуж. ивеньё, славен. ȋvje, параўн. рус. индеве́ть, иневе́ть < *ивенеть. Гл. іней, віня. Славен.-усх.-слав. формы даюць магчымасць Трубачову (Эт. сл., 8, 236) рэканструяваць ранняе прасл. *jьvьnь. Слаўскі (1, 458), наадварот, лічыць формы з iv‑ пазнейшымі, прычым не выключае магчымасць кантамінацыі з *iva. Гл. Безлай, 1, 211.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Брунта ’частка збруі’. Запазычанне з літ. brañ(k)tas ’тс’ (дакладней, з дыял. аукштайтскай формы, дзе ‑an‑ > ‑un‑). Гл. Урбуціс, Baltistica, V (1), 51.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Круглец 1 ’асака са сцяблом круглай формы’ (Жыв. сл., Сл. паўн.-зах.). Да круглы (гл.).
Круглец 2 ’сіт, Juncus L.’ (Касп.). Гл. круглец 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мардзе́лік ’корж’ (Ян.). З мардзе́ль ’таўстун’ (Ян.) — паводле падабенства формы. Зваротнае развіццё семантыкі параўн. рус. пышка ’пампушка’ і ’дзяўчына, маладзіца’, драг. роўге́ня ’дародная кабета’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мігт ’імгненне’ (Шат.). Да міг (гл.). Канцавое ‑т з прасл. формы migъtь ’мігаценне’, у якой ‑а‑ (< ‑ъ‑) выпала (параўн. гродз. умэнт ’у адзін момант’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паця́жына ’лагчына, нізкае месца падоўжанай формы’ (стаўб., Прышч., дыс.), як і нацяжкі ’бакавыя вяроўкі ў сасе, прымацаваныя да аглабель’ (Касп.), да пацягнуць Сцягнуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саракапы́тнік ’падалешнік Asarum L.’ (Нар. лекс.). Ад сорак + капыта паводле круглавата-ныркападобнай формы лісця. Параўн. іншыя назвы гэтай расліны: капытнік, канячыя капыткі (Кіс., 20).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
анало́гія
(гр. analogia)
1) падабенства ў пэўных адносінах з’яў, паняццяў, прадметаў, якія ў цэлым розняцца паміж сабой;
2) лог. форма высновы, калі на аснове падабенства двух прадметаў, з’яў, паняццяў у якіх-н. адносінах робяць вывад пра іх падабенства ў іншых адносінах;
3) падобнасць органаў, якія маюць розную будову, але выконваюць у розных жывёл і раслін аднолькавыя функцыі (параўн. гамалогія);
4) лінгв. змяненне граматычнай формы на ўзор другой формы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)