Verbum

ла́стаўка, -і, ДМ -таўцы, мн. -і, -тавак, ж.

1. Пералётная птушка атрада вераб’іных з вузкімі вострымі крыламі, вёрткая і хуткая ў палёце.

Берагавая л.

Белагрудая л.

2. Гімнастычная фігура, пры якой пастава цела нагадвае птушку ў палёце.

3. Ласкавы зварот да асоб жаночага полу.

◊

Першая ластаўка — пра першыя прыкметы з’яўлення чаго-н.

|| прым. ла́стаўчын, -а (да 1 знач.).

Ластаўчына гняздо.

ліня́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -я́е; незак.

1. Траціць сваю першапачатковую афарбоўку; выцвітаць.

Тканіна ліняе на сонцы.

2. Скідваць ці мяняць у пэўныя перыяды сваё покрыва (пра жывёл, птушак).

Зайцы ліняюць.

|| зак. вы́ліняць, -яе, зліня́ць, -я́е (да 1 знач.) і паліня́ць, -я́е.

|| наз. ліня́нне, -я, н. і лі́нька, -і, ДМ -ньцы, ж. (да 2 знач.).

Веснавая л. пушных звяроў.

перагарэ́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ры́ць; зак.

1. Пераламацца ад гарэння ці моцнага нагрэву, трэння.

Вось перагарэла.

2. Сапсавацца ад доўгага гарэння, моцнага награвання.

Лямпачка перагарэла.

3. Сатлець, сапрэць.

Гной перагарэў.

4. перан. Знікнуць, прайсці, прытупіцца (пра пачуцці, перажыванні і пад.).

Гнеў перагарэў.

|| незак. перагара́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е і перага́рваць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ае.

пло́скасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. гл. плоскі.

2. У геаметрыі: паверхня, якая мае два вымярэнні.

Лінія на плоскасці.

3. Роўная, гладкая паверхня.

П. самалёта (крыло). Нахіленая п.

Каціцца па нахіленай плоскасці (перан.: пра паступовае маральнае падзенне).

4. перан. Галіна, сфера распаўсюджання чаго-н., пункт гледжання.

Разгледзець пытанне ў іншай плоскасці.

|| прым. пло́скасны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Плоскасныя вымярэнні.

прыме́та, -ы, ДМ -ме́це, мн. -ы, -ме́т і прыкме́та, -ы, ДМ -ме́це, мн. -ы, -ме́т, ж.

1. Адметная рыса, па якой можна пазнаць каго-, што-н.

Асобыя прыметы (прыкметы).

Прыметы (прыкметы) восені.

2. У народных уяўленнях: прадвесце чаго-н.

Дрэнная п.

◊

На прымеце (прыкмеце) быць у каго (разм.) — пра таго, хто (што) з’яўляецца прадметам чыёй-н. увагі, цікавасці і пад.

пя́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Тое, што і пята (у 1 знач.).

Пераступаць з наскоў на пяткі.

Паказаць (падмазаць) пяткі (таксама перан.: хутка пабегчы, уцячы). Пяткі лізаць каму-н. (падхалімнічаць перад кім-н.; разм., пагард.). Толькі пяткі блішчаць або заблішчалі (перан.: пра хуткі бег).

2. Тое, што і пята (у 2 знач.; спец.).

|| прым. пя́тачны, -ая, -ае.

размеркава́ць, -мярку́ю, -мярку́еш, -мярку́е; -мярку́й; -меркава́ны; зак., каго-што.

1. Раздзяліць, падзяліць паміж кім-, чым-н., вызначыўшы кожнаму пэўную частку.

Р. прэмію.

2. Вызначыць паслядоўнасць чаго-н., размясціць у якой-н. паслядоўнасці.

Р. вучняў па класах.

3. Мяркуючы, падлічыць, вырашыць.

Правільна р. сямейны бюджэт.

4. Пра маладых спецыялістаў: накіраваць на працу пасля заканчэння навучальнай установы.

|| незак. размярко́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз.

размяня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца; зак.

1. Абмяняцца чым-н. падобным, аднародным.

Р. шапкамі.

2. У шахматнай гульні: зрабіць размен фігур.

Р. сланамі.

3. Пра тых, хто жыве разам: раз’ехацца, падзяліўшы агульную жылую плошчу.

|| незак. разме́ньвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

◊

Разменьвацца на дробязі — расходаваць свае сілы, здольнасці на дробныя справы.

|| наз. разме́н, -у, м. (да 1, 2 і 4 знач.).

Р. фігур у шахматнай гульні.

размяня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак.

1. што. Абмяняць адны грашовыя купоны або манеты на больш дробныя ў адпаведнай колькасці.

Р. сто рублёў.

2. Пра гады.

Р. пяты дзясятак.

3. каго-што. Абмяняць каго-, што-н. на другое падобнае або на другога падобнага.

Р. кватэру.

Р. палонных.

|| незак. разме́ньваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. разме́н, -у, м.; прым. разме́нны, -ая, -ае.

Разменныя манеты.

рассе́яцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -се́ецца; зак.

1. Падаючы, сеючыся, рассыпацца ў розныя бакі, папасці ў розныя месцы.

2. Размеркавацца, размясціцца на вялікай прасторы, у розных месцах.

Байцы рассеяліся па лесе.

3. перан. Прайсці, знікнуць (пра якое-н. непрыемнае пачуццё).

Мая трывога не рассеялася.

|| незак. рассе́йвацца, -аецца і рассява́цца, -а́ецца.

|| наз. рассе́йванне, -я, н. і рассява́нне, -я, н.