віктымало́гія

(ад лац. victima = ахвяра + -логія)

галіна крыміналогіі, якая вывучае псіхалагічныя і маральныя асаблівасці асобы — ахвяры злачынства і любыя формы праяўлення грамадскай паталогіі, у выніку якіх прычыняецца шкода асобе.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

дарнава́ць

(ад дорн)

1) утвараць адтуліны ў нагрэтым злітку для атрымання загатоўкі трубы;

2) апрацоўваць адтуліны для павышэння дакладнасці іх формы і памеру, памяншэння шурпатасці і ўмацавання паверхневага слоя.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

фанта́зія

(гр. phantasia = уяўленне)

1) мара, выдумка;

2) творчае ўяўленне (напр. паэтычная ф.);

3) жанр інструментальнай музыкі, для якога характэрна імправізацыйнасць, свабодная трактоўка формы (напр. ф. на народныя тэмы).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Бурэ́ніць. Гл. буры́ць 2. Дзеяслоў бурэ́ніць узнік з формы буры́ць далучэннем «экспрэсіўнага» дзеяслоўнага суфікса ‑эн‑, вядомага амаль ва ўсіх славянскіх дыялектах.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Гаршчо́кі ’жоўтыя гарлачыкі’ (Сл. паўн.-зах.). Да гаршчо́к (гл.); да матывацыі і формы мн. л. параўн. гарла́чык ’вадзяная лілія, банька’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Сыры́нішча (сыры́нішчо) ’садавіна (у супрацьлегласць варыву)’ (Сцяц. Сл.). Экспрэсіўнае ўтварэнне ад сыры (гл.), магчыма, ад прамежкавай формы сырына ’нешта сырое, негаданае’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

АРХА́ІЗМ

(ад грэч. archaios старадаўні, старажытны),

устарэлая назва сучаснай рэаліі, што абазначаецца новым словам: напр., «раць» — войска, «рамёны» — плечы. Архаічнымі могуць быць і формы слоў. Адрозніваюцца архаізмы: уласна-лексічныя («каморнік» — землямер), лексіка-семантычныя («жывот» — жыццё), лексіка-фанетычныя («кроніка» — хроніка), лексіка-акцэнталагічныя («рапо́рт» — ра́парт), лексікасловаўтваральныя («лгар» — лгун), лексіка-марфалагічныя («паэта» — паэт). Выкарыстоўваюцца ў мове як стылістычны сродак.

І.Л.Бурак.

т. 1, с. 516

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АСКАКА́РП

(ад аск + грэч. karpos плод),

пладовае цела грыбоў падкласа сапраўдных сумчатых грыбоў (эўаскаміцэтаў). Аснову аскакарпа складаюць шчыльна сплеценыя вегетатыўныя гаплоідныя гіфы міцэлію, сярод якіх з зіготы аскагенных гіфаў утвараюцца сумкі з аскаспорамі. У залежнасці ад формы і будовы аскакарпа вылучаюць клейстатэцыі, перытэцыі і апатэцыі. Паводле тыпу аскакарпа і сумак вылучаюць групы парадкаў: плектаміцэты, пірэнаміцэты і дыскаміцэты.

т. 2, с. 34

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АТМАСФЕ́РНАЯ ТУРБУЛЕ́НТНАСЦЬ,

асаблівасць рухаў паветраных патокаў, што маюць неўпарадкаваны характар на фоне агульнай цыркуляцыі атмасферы; адна з асн. уласцівасцяў атмасферы. Прычыны атмасфернай турбулентнасці — узнікненне паветраных вихращ рознага памеру. У выніку адбываецца хуткае перамешванне паветра, асабліва вертыкальнае, абмен цяплом, вільгаццю, аэразольнымі часцінкамі паміж асобнымі яго слаямі. Ад атмасфернай турбулентнасці залежыць сутачны ход ветру, формы воблакаў, асаблівасці ападкаў.

т. 2, с. 76

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЭРЭНХІ́МА

(ад аэра... + грэч. enchyma налітае, тут — тканка),

паветраносная тканка, тканка розных органаў раслін, якая выконвае вентыляцыйную і часткова дыхальную функцыі. Аэрэнхіма — рыхлая мадыфікаваная парэнхіма з клетак рознай формы і міжклетнікаў, запоўненых паветрам. Характэрна для многіх балотных і водных раслін (гарлачыкаў, рдзестаў, чароту і інш.), памяншае іх удз. вагу, памагае трымацца на вадзе, назапашвае кісларод і вуглякіслы газ.

т. 2, с. 176

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)