казуа́р
(фр. casoar, ад малайск. kasuari)
буйная чорная птушка групы бескілявых з рагавым вырастам на галаве і доўгімі трохпальцымі нагамі, якая водзіцца ў лясах Паўн. Аўстраліі і прылеглых астравоў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
БАРАДА́ТАЯ КУРАПА́ТКА
(Perdix daurica),
птушка сямейства фазанавых атр. курападобных. Пашырана ва ўмераным поясе Азіі. На Беларусь завозілася для акліматызацыі (поспеху не мела) з Тувы ў 1959—60.
Даўж. цела каля 20 см, маса 300—325 г. Ад шэрай курапаткі адрозніваецца «барадой» (адсюль назва) у выглядзе доўгага пер’я пад дзюбай, вохрыста-жаўтаватым налётам апярэння і чорнай падковападобнай плямай на брушку. Корміцца насеннем пустазелля, зернем, насякомымі.
т. 2, с. 288
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Міргіта́ць ’іржаць’ (калінк., ДАБМ, к. 299), міргіту́н ’бакас, Capella gallinado’ (дзятл., Сл. ПЗБ). Да марката́ць, меркета́ць < марка́ч, марка́ль (гл.). Матывацыя: птушка названа паводле голасу, які яна выдае у час палёту, падобнага да казлінага. Параўн. у сувязі з гэтым польск. koziełek, baraniec ’бакас’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Но́чка ’назва птушкі’: Чо́рная птушка, лета́е вечером, розбура́е гнёзда (Куч.), ну́чка ’кажан’ (Сіг.), ню́чка ’тс’ (брэсц., Нар. лекс.), сюды ж ну͡очка ’начны матыль’ (Ніва, 1979, 4 лістап.). Да ноч, параўн. славац. nocka ’начны матыль’, балг. нощно пиле ’кажан’ і пад. Параўн. начні́ца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
берасця́нка 1, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Каробка, сплеценая з бяросты.
2. Лёгкі адна- або двухвёсельны човен.
берасця́нка 2, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Невялікая лясная пеўчая птушка атрада вераб’іных; зяблік. Жыве берасцянка ў сухіх хвойных і лісцевых лясах, яна не любіць вільготных і балоцістых мясцін. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лысу́ха, ‑і, ДМ ‑сусе, ж.
1. Вадаплаўная птушка атрада пастушковых з шаравата-чорным апярэннем і голым ярка-белым участкам скуры на лбе.
2. Разм. З белай плямай на лбе (пра карову, цяля і інш.). На вуліцы працяжна і зычна зайграў у свой берасцяны рог пастух Даніла; яму дружна адгукнуліся рагулі і лысухі. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
папапі́ць, ‑п’ю, ‑п’еш, ‑п’е; ‑п’ём, ‑п’яце; пр. папапіў, ‑піла, ‑піло; зак., што і чаго.
Разм. Піць неаднаразова; паліць многа чаго‑н. Крынічку Петрык ведаў здаўна. Колькі ён папапіў вады з яе, бегаючы ўлетку з хлапчукамі па ўзбярэжжы! Хадкевіч. [Аксана:] — Відаць, [Ганс] добрая птушка, папапіў людской крыві. Крыжоў так, ні за што ні пра што не даюць. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́руч, прысл.
Побач, поплеч. Старэнькая бабулька, што сядзела поруч з Рыгорам, суцешна паглядала на іх. Гартны. Поруч з яго [Рашчынскага] сталом стаяў стол стыль-рэдактара Івана Курбана. Сабаленка. // Каля (каго‑, чаго‑н.), недалёка, паблізу, блізка. Жанчына палола грады, а Святланка сядзела поруч. Даніленка. На гэту спробу недзе зусім поруч адгукаецца тоненькім голасам другая птушка. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нырэ́ц, -рца́ м., в разн. знач. ныро́к; (о человеке — ещё) ныря́льщик;
зрабі́ць не́калькі нырцо́ў за́пар — сде́лать не́сколько нырко́в подря́д;
ён до́бры н. — он хоро́ший ныро́к (ныря́льщик);
н. — вадапла́ўная пту́шка — ныро́к — водопла́вающая пти́ца;
◊ даць нырца́ — нырну́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пераляце́ць сов., в разн. знач. перелете́ть; (о птицах — ещё) перепорхну́ть;
п. акія́н — перелете́ть океа́н;
пту́шка ~це́ла з галі́нкі на галі́нку — пти́ца перелете́ла (перепорхну́ла) с ве́тки на ве́тку;
мяч ~це́ў це́раз варо́ты — мяч перелете́л че́рез воро́та
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)