акно́ (мн. во́кны) ср., в разн. знач. окно́;
у на́шым пако́і два акны́ — в на́шей ко́мнате два окна́;
на акне́ стая́ць кве́ткі — на окне́ стоя́т цветы́;
а. ў жыццё — окно́ в жизнь;
а. памі́ж во́блакамі — окно́ ме́жду облака́ми;
а. памі́ж уро́камі — окно́ ме́жду уро́ками;
а. ў бало́це — окно́ в боло́те;
○ глухо́е а. — глухо́е окно́;
◊ не то́лькі све́ту, што ў акне́ — свет (не) кли́ном сошёлся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
жыві́цца несов.
1. в разн. знач. пита́ться; (кое-как — ещё) пробавля́ться;
ла́стаўкі жы́вяцца насяко́мымі — ла́сточки пита́ются насеко́мыми;
ж. падзённай рабо́тай — пробавля́ться подённой рабо́той;
тка́нкі чалаве́чага аргані́зма жы́вяцца кісларо́дам — тка́ни челове́ческого органи́зма пита́ются кислоро́дом;
ж. чу́ткамі — пита́ться слу́хами;
два дні мы жыві́ліся то́лькі я́гадамі — два дня мы пробавля́лись то́лько я́годами;
2. извлека́ть по́льзу (вы́году);
◊ бага́ты дзі́віцца, чым бе́дны жы́віцца — посл. бога́ч удивля́ется, чем бедня́к пробавля́ется
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
убі́ць сов.
1. вбить, вколоти́ть;
2. (воткнуть) вонзи́ть;
3. (землю, дорогу и т.п.) утрамбова́ть, уката́ть; (ногами — ещё) утопта́ть;
4. перен., разг. (втолковать) вдолби́ть;
5. перен. (о времени) уби́ть, потра́тить;
у. два дні — уби́ть (потра́тить) два дня;
◊ у. сабе́ ў галаву́ — вбить себе́ в го́лову;
у. клін — вбить клин;
у. у галаву́ — (каму) вбить в го́лову (кому);
што ўбіў, то ўе́хаў — посл. не подстегнёшь, не пое́дешь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
блізня́ты, ‑нят; адз. блізня і блізнё, ‑ніці, Т ‑нём, н.
Дзеці адной маці, якія нарадзіліся адначасова. Па вуліцы ішлі Хведаравы дзяўчаткі-блізняты. Паўлаў. / у перан. ужыв. Вясною неяк бачыў зводдаль Два азярцы ў цішы лясной. Такія роўныя абодва, Нібы блізняты між сабой. Гілевіч. Нясмелы і няўмелы — блізняты. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
віці́на, ‑ы, ж.
1. Прут, дубец.
2. зб. Скручаная лаза, якой вяжуць плыты. Бярвенне, звязанае наспех віцінай, паціху ад моста адносіць рака. Машара.
3. Уст. Крытае судна для перавозкі збожжа па рацэ. Хадзіў на сплаў ён [Міхал], на віціны. Разоў са два схадзіў у Прусы — Куды не трапяць беларусы? Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыкто́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы; Р мн. ‑товак; ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. дыктаваць. Пісаць пад дыктоўку.
2. Тое, што і дыктант. Тыдні два .. [вучні] старанна паўтаралі пройдзенае за зіму, пісалі дыктоўкі, практыкаваліся ў граматычным разборы, рашалі задачы. Колас.
•••
Пад дыктоўку чыю — пад уплывам, па загаду каго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мешчані́н, ‑а; мн. мяшчане, мяшчан; м.
1. Асоба, якая належала да мяшчанскага саслоўя. Па суседству з тым сталом, за які селі Стась і Андрэй, прымасціліся два чалавекі, з выгляду мешчанін і селянін. Колас.
2. перан. Чалавек з дробнаўласніцкімі інтарэсамі, вузкім кругаглядам; абывацель. Алеся пакахала нявартага яе чалавека, мешчаніна. Бярозкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
намудры́ць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак.
Разм. Тое, што і намудраваць. — Вось паглядзі, што мы тут намудрылі, — як бы сарамліва заўважыў .. [Платон Галавач], паказваючы на шырокі разгорнуты ліст паперы на стале. Хведаровіч. Выгнуліся гэтыя два дрэўцы, утварылі арку, а тады ўжо чаго толькі не намудрылі на гэтай арцы снег з марозам! Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пагрузі́цца, ‑гружуся, ‑грузішся, ‑грузіцца; зак.
1. Прыняць, забраць які‑н. груз; нагрузіцца. Параход пагрузіўся за два дні.
2. Сесці на які‑н. транспарт. Пагрузіцца на параход. Пагрузіцца ў вагоны. □ Каля цягніка быў ужо сакратар райкома і кароткімі сухімі рэплікамі наводзіў парадак. Чатыры тысячы чалавек пагрузіліся за дзесяць хвілін. Мікуліч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пушны́ 1, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае каштоўнае футра. Пушны звер.
2. Які мае адносіны да пушніны. Пушны промысел. Пушны сезон.
пушны́ 2, ‑ая, ‑ое.
Уст. З прымессю мякіны. З торбы мы вытраслі на траву дзесяць сырых бульбін, два акрайцы пушнога хлеба, які ад дотыку рассыпаўся ў руках. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)