Атыма́лка ’ануча, якой бяруць гаршкі з загнетка’ (> ’ануча наогул’) (Касп., Янк. Мат.), атыма́ч ’тс’ (Жд.), атымачка ’тс’ (Інстр. I). Рус. абл. атымалка, отнималка. Утворана з суфіксам ‑лк‑а ці (у варыянтах) ‑ч, ‑ч‑к‑а ад дзеяслоўнай асновы атыма‑ць з прэфіксам *ot‑ і коранем ‑im‑. Гл. аднімаць, мець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Відацца ’сустракацца, мець сустрэчу, бачыцца’ (Нас., Касп.), рус. видаться, йонаўск. ’быць відочным, віднецца’, арл., варон. ’вітацца’, каз. ’цалавацца пры сустрэчы, растанні’, ст.-рус. видатися ’бачыць адзін аднаго, убачыцца’; ’сыходзіцца для бою, сустракацца ў бітве’, чэш. vidati se ’бачыцца, сустракацца з кім-небудзь’, славац. vidať sa ’тс’; да відзець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ненавідзець ’мець антыпатыю да каго-небудзь ці чаго-небудзь’ (Яруш., Пятк., БРС, ТСБМ). Агульнаславянскае ўтварэнне ад naviděti, гл. навідзець, навіды, параўн. укр. нена́видіти, рус. ненави́деть, польск. nienawidzieć, чэш. nenávidět, славац. nenávidieť, славен. арх. nenavídeti, серб.-харв. нена́видети, макед. ненавиди, балг. ненави́ждам (Міклашыч, 390; Фасмер, 3, 63, Бязлай, 2, 220).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уяўле́нне ср.
1. в разн. знач. воображе́ние;
сі́ла ўяўле́ння — си́ла воображе́ния;
гэ́та то́лькі тваё ўяўле́нне — э́то то́лько твоё воображе́ние;
2. (понимание, знание чего-л.) представле́ние, поня́тие;
мець у. аб чым-не́будзь — име́ть представле́ние (поня́тие) о чём-л.;
не мець (нія́кага, анія́кага) ~ння аб чым-не́будзь — не име́ть (ни мале́йшего) представле́ния (поня́тия) о чём-л.;
прадузя́тыя ўяўле́нні — предвзя́тые поня́тия;
3. филос., психол. представле́ние;
працэ́с ~ння — проце́сс представле́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пакаёўка, ‑і, ДМ ‑еўцы; Р мн. ‑ёвак; ж.
Уст. Служанка, якая прыбірала пакоі і выконвала некаторыя іншыя работы. Аднойчы .. [пані] пажадала мець, апрача пакаёвак, хлопчыка для пабягушак. Якімовіч. Сястра.. Раманоўскага Марыля служыла ў .. маёнтку пакаёўкай, а потым ахмістрыняй. С. Александровіч. Здарылася так, што Максім пакахаў пакаёўку Ганку — простую сялянскую дзяўчынку, узятую на службу ў панскі двор. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нарасхва́т, прысл.
Стараючыся перахапіць у іншых, схапіць раней. Рабочую сілу бралі, як і заўсёды ў гэты час, нарасхват. Чорны. Зімой парабак адвозіў .. [дровы] у Глыбокае на рынак і прадаваў за добрую цану. Сухія бярозавыя плашкі .. куплялі нарасхват. Машара. // у знач. вык. Мець вялікую папулярнасць, попыт. Музыканты — нарасхват. □ — Паеду, дзядуля, у Гомель. Там, кажуць, нашы малюнкі нарасхват. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
процістая́ць, ‑стаю, ‑стаіш, ‑стаіць; незак.
1. Быць проціпастаўленым, процілеглым каму‑, чаму‑н.; знаходзіцца ў процілеглых, варожых трупах. Яны — ворагі савецкай улады. Група гэтых інжынераў у аповесці [Х. Шынклера] процістаіць Прыстрому. Арабей.
2. каму-чаму. Захоўваць устойлівае становішча пад дзеяннем чаго‑н.; вытрымліваць націск чаго‑н. Не мець сілы процістаяць ветру. // Аказваць супраціўленне, процідзеянне каму‑, чаму‑н. Процістаяць хваробам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыблі́зна, прысл.
1. Прысл. да прыблізны.
2. (у спалучэнні са словамі, якія абазначаюць колькасць). Трохі менш або трохі больш, трохі раней або трохі пазней. Дзесяць варожых эшалонаў — асабісты рахунак Кастуся. Рахунак брыгады, безумоўна, трохі большы, — прыблізна разоў у дзесяць — пятнаццаць. Брыль. — Заўтра, так прыблізна каля дзвюх гадзін дня, просім мець ласку прыбыць у сяленне Сабакучаво. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пахрысці́ць, пахрышчу, пахрысціш, пахрысціць; зак., каго-што.
1. Перахрысціць некалькі разоў. Пахаваў поп дзіця, пахрысціў тройчы магілу, выпіў першы, пакуль сабраліся людзі, чарку на хаўтурах і паехаў. Пальчэўскі.
2. Тое, што і ахрысціць (у 1 знач.). [Мікодым] і сыноў сваіх у касцёле, а не ў царкве пахрысціў. І ўсё дзеля таго, каб мо якую выгаду мець. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ільго́та і льго́та, ‑ы, ДМ ‑гоце, ж.
Палёгка ў выкананні якіх‑н. абавязкаў. Мець ільготы. Ільготы па інваліднасці. □ — Савецкая ўлада лесу дала, насення дала, каб палі нашы не пуставалі, розныя льготы дае на падатак і іншае. Чарнышэвіч. — Ты ўжо сёння не працуй, Максім. Табе, як чырвонаармейцу, даецца льгота, — сказаў Сцёпка, — а ўвечары зробім урачысты камсамольскі сход. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)