несвядо́масць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць несвядомага. Палітычная несвядомасць.
2. Паводзіны, учынкі несвядомых людзей. Адзнакі старога — гэта забабоны, несвядомасць, беднасць, гразь. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паадсяля́цца, ‑яецца; ‑яемся, ‑яецеся, ‑яюцца; зак.
Адсяліцца — пра ўсіх, многіх. [Антось:] — А тут змены нейкія.. [Агата:] — Гэта паадсяляліся з вуліцы, — цесна вельмі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пустэ́льнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць пустэльнага; бязлюднасць. Гэта чорная паласа зямлі змяніла выгляд усяго балота, ажывіла яго, парушыла яго пустэльнасць, здзічэласць. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
секу́нд-маёр, ‑а, м.
Афіцэрскае званне ў рускай арміі 18 ст., якое пазней адпавядала званню капітана. // Асоба, якая мае гэта званне.
[Ад лац. secundus — другі і слова маёр.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скры́тнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць скрытнага (у 1 знач.). Гэта быў хлопец бадай старэйшы за ўсіх тут, яго недалюблівалі за скрытнасць. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэрміні́зм, ‑у, м.
Спец. Ідэалістычнае філасофскае вучэнне, якое сцвярджае, што агульныя паняцці — гэта словы, якія не маюць адпаведнасцей у аб’ектыўнай рэальнасці.
[Ад лац. terminus — слова, тэрмін.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ула́днасць, ‑і, ж.
Кніжн. Уласцівасць уладнага. Уладнасць голасу. □ За плячыма вартаўніка вісела стрэльба. Усё гэта прыдавала вартаўніку .. уладнасць і ўпэўненасць. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цярплі́васць, ‑і, ж.
Уласцівасць цярплівага. Цярплівасць — гэта маці вынаходлівасці, маці творчасці. Дубоўка. // Здольнасць доўга вытрымліваць што‑н. непрыемнае, надакучлівае. Страціць цярплівасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
куды́, прысл.
1. пыт. У якім напрамку?, у якое месца?
К. едзе аўтобус?
2. пыт. На што? для якой мэты? (разм.).
К. столькі цукру пайшло?
3. неазнач. У якое-н. месца, куды-н. (разм.).
Хлопцы пайшлі ў кіно, а можа, яшчэ к. падаліся.
4. адноснае. Ужыв. ў якасці злучніка:
а) у даданых сказах месца;
б) у даданых дапаўняльных сказах; у даданых азначальных сказах.
К. вецер вее, туды галлё гнецца.
Хто ведае, к. вядзе гэта дарога.
Усе павярнулі галовы ў той бок, к. накіраваўся бацька.
5. у знач. часц. (разм.). У спалучэнні з вышэйшай ступенню прыметнікаў і прыслоўяў абазначае: значна, намнога (разм.).
Гэта сукенка к. лепшая за тую.
6. у знач. часц. Выражае сумненне, немагчымасць чаго-н.
К. мне да вас!
◊
Куды каторы — у розныя бакі разляцецца, разбегчыся.
Куды ні кінь вокам (разм.) — усюды.
Хоць куды (у знач. вык.; разм.) — добры ва ўсіх адносінах, прыгодны да ўсяго.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
са́мы, -ая, -ае, займ. азнач.
1. Ужыв. пры ўказальных займенніках «той», «гэты» для ўдакладнення, а таксама пры асабовых займенніках у знач. менавіта.
Гэта той с. дом.
Дык гэта і ёсць твая сяброўка? — Яна самая.
2. Ужыв. для ўдакладнення месца і часу ў знач. прама, як раз, непасрэдна.
Ля самага лесу.
На самае дно. 3 самай поўначы.
С. час касіць.
Самая пара гнаць кароў у поле.
3. У спалучэнні з якаснымі прыметнікамі служыць для ўтварэння найвышэйшай ступені, а пры назоўніках указвае на крайнюю ступень колькасці або якасці.
С. новы.
С. добры.
С. смак.
Самая бездараж.
С. накал падзей.
4. Тое, што і сам (у 1 і 2 знач.).
Парвала с. канверт, дастаючы са скрынкі.
◊
На самай справе — фактычна, у сапраўднасці.
Самы-самы (самая-самая, самае-самае і г.д.) (разм., жарт.) — добры.
Самы раз; у самы раз (разм.) — тады, калі трэба, у патрэбны момант.
Самы той! (іран.) — азначае: не на таго напалі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)