ко́шка¹, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
1. Свойская млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых; самка ката.
К. з кацянятамі.
К. мыецца — госці будуць (павер’е). К. мышцы не таварыш (прыказка). Збродлівай кошцы хвост уцінаюць (прыказка).
2. Драпежная млекакормячая жывёліна сямейства кашэчых (леў, тыгр, барс і інш.).
3. мн. Жалезныя шыпы або іншыя прыстасаванні, якія мацуюцца да абутку для пад’ёму на слупы, мачты і пад.
4. Невялікі якар (спец.).
◊
На сэрцы (на душы) кошкі скрабуць — пра трывожны стан, чаканне чаго-н. непрыемнага.
Чорная кошка прабегла паміж кім — сапсаваліся адносіны, пасварыліся.
|| памянш.-ласк. ко́шачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
|| прым. кашэ́чы, -ая, -ае і каша́чы, -ая, -ае.
Кашэчыя (і кашачыя) лапы.
Кашэчыя (і кашачыя) звычкі.
Сямейства кашэчых (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пра́ва¹, -а, мн. правы́, право́ў, права́м, н.
1. Сукупнасць устаноўленых і ахоўваемых дзяржаўнай уладай норм і правіл, што рэгулююць адносіны людзей у грамадстве, а таксама навука, якая вывучае гэтыя нормы.
Правы чалавека.
Выбарчае п.
2. Ахоўваемая дзяржавай, узаконеная магчымасць, свабода што-н. рабіць, ажыццяўляць.
Правы і абавязкі грамадзян. П. на адукацыю.
П. голасу.
3. Магчымасць дзейнічаць якім-н. спосабам.
П. кантролю.
Мець п. на што-н.
4. Падстава, прычына.
Вы не маеце п. на мяне крычаць.
Я гэта магу сказаць з поўным правам.
5. мн. Дакумент, які дазваляе каму-н. кіраваць аўтамабілем, матацыклам і пад.
Атрымаць вадзіцельскія правы.
◊
Сваё права правіць (разм.) — настойваць на сваім.
|| прым. прававы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Прававыя нормы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
залату́шны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да залатухі. Залатушнае захворванне. Залатушная жаўцізна.
2. Хворы на залатуху; з залатухай. Залатушнае дзіця. // Чахлы, змарнелы з выгляду. Залатушны яфрэйтар, пазней другіх пакінуўшы матацыкл, пачынаў злаваць. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вярбо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да вярбы. Вярбовая кара. // Зроблены з вярбы. Жалейкай вярбовай Дражню жаўрука. Жычка.
2. у знач. наз. вярбо́выя, ‑ых. Сямейства раслін, да якога адносяцца вярба, таполя і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гера́ніевы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да герані. Гераніевая кветка. // Які здабываецца з лісця герані. Гераніевае масла.
2. у знач. наз. гера́ніевыя, ‑ых. Сямейства двухдольных раслін, да якога адносяцца герань, пеларгонія і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грамавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да грому (у 1 знач.). Раз-пораз успыхвалі сіняватыя маланкі і перакочваліся з канца ў канец грамавыя ўдары. Лынькоў.
2. Вельмі моцны, аглушальны. Грамавы голас. Грамавое «ура».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грашо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да грошай, выражаецца ў грашах. Грашовыя знакі. Грашовы даход. Грашовая рэформа.
2. Які служыць для захоўвання грошай. Грашовая скрынка.
3. Які мае многа грошай; багаты. Грашовы чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
верабі́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да вераб’я. Вераб’інае гняздо. Вераб’іная чарада.
2. у знач. наз. вераб’і́ныя, ‑ых. Атрад птушак, да якога адносяцца вераб’і, ластаўкі, дразды, пеначкі і пад.
•••
Вераб’іная ноч гл. ноч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
арганіза́тарскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да арганізатара. Арганізатарскі талент. Арганізатарскія здольнасці. // Накіраваны на арганізацыю чаго‑н. Арганізатарская дзейнасць. □ Мы павінны паставіць справу так, каб праверка выканання арганічна спалучалася з жывой арганізатарскай работай. Машэраў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
а́тамны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да атама. Атамная энергія. Атамны век. Атамная маса. Атамнае ядро. // Які адносіцца да выкарыстання атамнай энергіі. Атамная электрастанцыя. Атамная фізіка. Атамны ледакол. Атамны рэактар. Атамная вайна, зброя, бомба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)