Verbum

запа́с, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Тое, што назапашана, сабрана для чаго-н.; тое, што маецца для скарыстання.

Харчовыя запасы.

Запасы паліва.

Непарушны з.

З. ведаў (перан.). У з. або на з. (на выпадак, калі спатрэбіцца). У нас яшчэ ёсць многа часу ў запасе (маецца ў нашым распараджэнні).

2. Загнуты за шво лішак тканіны, які пакідаюць на выпадак, калі спатрэбіцца павялічыць у шырыню або даўжыню якую-н. частку адзення.

Сукенка з запасам.

3. Катэгорыя грамадзян, якія прайшлі вайсковую службу і прызываюцца зноў у войска ў выпадку неабходнасці.

Перавесці ў з.

Прызваць з.

|| прым. запасны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).

З. выхад.

З. ігрок.

З. полк.

Прызыў запасных (наз.).

го́ра, -а, н.

1. Глыбокі жаль, смутак.

Захварэць з г.

2. Тое, што і няшчасце.

У мяне вялікае г.

3. Жыццёвыя няўдачы, мукі, нястача.

Г. не знаць.

Цярпець г.

◊

Глынуць гора (разм.) — перажыць многа цяжкасцей.

Заліць гора (разм.) — напіцца з гора.

З горам папалам (разм.) — з вялікай цяжкасцю.

доўг, до́ўгу і даўгу́, мн. даўгі́, даўго́ў, м.

1. Тое, што пазычана (пераважна грошы).

Вярнуць д.

2. Абавязак перад кім-н.

Яго д. — сачыць за чысцінёй.

◊

Не застацца ў даўгу ў каго — адплаціць тым самым.

Аддаць апошні доўг — развітацца з нябожчыкам; прысутнічаць пры яго пахаванні.

|| прым. даўгавы́, -а́я, -о́е.

намя́ць, -мну́, -мне́ш, -мне́; -мнём, -мняце́, -мну́ць; -мні́; зак., чаго.

1. Размінаючы, прыгатаваць пэўную колькасць чаго-н.

Н. гліны.

2. Прымяць, змяць што-н.

Н. саломы.

3. Тое, што і нацерці (у 5 знач.; разм.).

Н. лёну.

◊

Намяць бакі каму (разм.) — пабіць каго-н.

|| незак. наміна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

насту́пны, -ая, -ае.

1. Які наступае, настае непасрэдна пасля каго-, чаго-н.; бліжэйшы па чарзе.

Н. дзень.

Наступнае спатканне.

2. Які наступіў пазней за чым-н.; ніжэйназваны, ніжэйпрыведзены.

Прапанаваць н. план.

3. у знач. наз. насту́пнае, -ага, н. Тое, аб чым гаворыцца далей; вось што.

А затым адбылося н.

пайсці́, пайду́, по́йдзеш, по́йдзе; пайшо́ў, -шла́, -ло́; пайдзі́; зак.

Пачаць ісці (паводле ўсіх знач. дзеясл. «ісці»).

Хлопчык пайшоў (пачаў хадзіць). Пайшоў прэч! (выбірайся).

◊

Калі на тое пайшло (разм.) — калі ўжо так трэба, калі так неабходна.

Так не пойдзе (разм.) — так, пры такой умове нічога не атрымаецца, не выйдзе.

на́валач, -ы, ж. (разм.).

1. Хмары, туман, смуга.

Не паспела распагодзіцца, і зноў пайшла н.

2. Той, хто прыйшоў, з’явіўся аднекуль; не тутэйшы (груб.).

Н. з усяго свету.

3. зб. Зброд, варожыя людзі (пагард.).

Фашысцкая н.

4. перан. Тое, што і напасць.

Што ж гэта за н. такая!

прабе́гчыся, -бягу́ся, -бяжы́шся, -бяжы́цца; -бяжы́мся, -бежыце́ся, -бягу́цца; -бе́гся, -бе́глася; -бяжы́ся; зак.

1. Прабегчы нямнога, каб размяцца.

Чалавек злез з саней і прабегся.

2. Тое, што і прабегчы (у 5 знач.; разм.).

П. па клавіятуры.

|| наз. прабе́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж. (да 1 знач.; спец.).

прагматы́зм, -у, м.

1. Плынь у філасофіі, якая адмаўляе неабходнасць пазнання аб’ектыўных законаў рэчаіснасці і прызнае ісцінай толькі тое, што дае практычна карысныя вынікі.

2. У гістарычнай навуцы: кірунак, які абмяжоўваецца апісаннем падзей у іх знешняй сувязі і паслядоўнасці без раскрыцця заканамернасцей іх развіцця.

|| прым. прагматы́чны, -ая,-ае.

пралажы́ць, -ажу́, -о́жыш, -о́жыць; -о́жаны; зак., што.

Тое, што і пракласці.

П. дарогу праз лес.

◊

Пралажыць (пракласці) сабе дарогу — пераадольваючы цяжкасці, дасягнуць чаго-н.

|| незак. праклада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і пракла́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. праклада́нне, -я, н., пракла́дванне, -я, н. і пракла́дка, -і, ДМ -дцы, ж.