Verbum

анлайнавы слоўнік

збі́цца¹, саб’ю́ся, саб’е́шся, саб’е́цца; саб’ёмся, саб’яце́ся, саб’ю́цца; збіўся, збілася; збі́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ссунуцца з патрэбнага месца.

Шапка збілася набок.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаптацца, скрывіцца.

Абцасы збіліся.

3. з чаго і без дап. Адхіліцца ад правільнага шляху, ад правільнага ходу думкі; памыліцца.

З. з дарогі.

З. ў паказаннях (дапусціць супярэчнасць). З. пры лічэнні.

◊

Збіцца з ног (разм.) — вельмі стаміцца ад беганіны, клопатаў.

|| незак. збіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

літыя́

(ад гр. lite = просьба, маленне)

1) кароткае царкоўнае богаслужэнне ў прытворы хрысціянскага храма;

2) абрад адпявання нябожчыка ў час ходу жалобнай працэсіі і на могілках.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Milvo volanti ungues resecare posse

Быць здатным каршуну на ляту абрэзаць кіпцюры.

Быть способным коршуну на лету обрезать когти.

бел. На хаду падноскі адарве. 3 ветру вяроўку саўе. І Бога ашукае, і ў чорта адхопіць. 3-пад бягучага каня адарве падковы.

рус. На ходу подмётки отрывать.

фр. Être capable de tout (Быть способным на всё).

англ. To have quicksilver in one’s veins (Иметь в венах ртуть).

нем. Die Knöpfe von den Hosen stehlen (Украсть пуговицы от брюк).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

ход, -а і -у, М хо́дзе і (на) хаду́, м.

1. -у, гл. хадзіць.

2. -у, М (на) хаду́. Рух, перамяшчэнне ў якім-н. напрамку.

Сядзець у вагоне па ходу цягніка.

Машына паскорыла х.

3. -у, М хо́дзе, перан. Развіццё, цячэнне чаго-н.

Х. заняткаў.

Х. падзей.

4. -у, М хо́дзе, мн. хо́ды, -аў. Перамяшчэнне рухомай часткі механізма ад аднаго крайняга становішча да другога, а таксама велічыня гэтага перамяшчэння.

Х. поршня.

Велічыня ходу прэса.

5. -у, М хо́дзе. Дзеянне, работа, якую выконвае машына, механізм.

Рабочы х. рухавіка.

6. -у, М (на) хаду́. Рабочая частка машыны, механізма (спец.).

Анкерны х. гадзінніка.

7. -у, М (на) хаду́. Тэхналагічны працэс; цыкл (спец.).

Домна на гарачым хаду.

8. -у, мн. хады́, -о́ў. У шахматах, картах і пад.: чарговае выступленне іграка.

Х. пешкі.

Х. козырам.

9. -у, М хо́дзе, мн. хады́, -о́ў, перан. Прыём, манеўр для дасягнення якой-н. мэты.

Дыпламатычны х.

Хітры х.

10. -а, М хо́дзе, мн. хады́, -о́ў. Месца, праз якое ўваходзяць куды-н., уваход.

Пакой з асобным ходам.

11. -а, М хо́дзе, мн. хады́, -о́ў. Месца, па якім ходзяць; шлях, пераход.

Падземны х.

12. -у, мн. хо́ды, -аў, перан. Магчымасць дасягнення чаго-н.

Трэба даваць х. маладым пісьменнікам.

○ Жалезны ход — ніжняя хадавая металічная частка воза або іншых якіх-н. транспартных сродкаў.

Малы ход — запаволены ход судна, а таксама каманда, якая перадаецца ў машыннае аддзяленне для змяншэння скорасці судна.

Поўны ход! — словы каманды: з гранічнай скорасцю.

◊

На хаду — мімаходам.

Па ходу справы — у залежнасці ад абставін.

Поўным ходам — інтэнсіўна, узмоцнена (ідзе, адбываецца што-н.).

Сваім ходам —

1) пехатой;

2) работай свайго матора.

|| прым. хадавы́, -а́я, -о́е (да 2, 4 і 6 знач.; спец.).

Дзве хадавыя гадзіны карабля.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Láufzeit

f -, -en

1) тэ́рмін дзе́яння

2) тэх. праця́гласць хо́ду; мотарэсу́рс

3) фіз. час прабе́гу (хвалі)

4) спарт. час бе́гу

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

БАГДА́НАЎ Рыгор Багданавіч

(4.2.1910, в. Марцюшы Гарадоцкага р-на Віцебскай вобласці — 1.10.1943),

Герой Сав. Саюза (1943). У Вял. Айч. вайну са снеж. 1941 на Зах., Цэнтр., Варонежскім франтах. Камандзір батальёна ст. лейт. Багданаў вызначыўся ў вер. 1943 у баях на Пн ад Кіева: батальён з ходу фарсіраваў Дзясну, выйшаў да Дняпра, фарсіраваў яго, захапіў плацдарм, адбіў 10 контратак, заняў 2 нас. пункты і ўтрымліваў іх да падыходу падмацавання. Памёр ад ран.

т. 2, с. 203

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВУГЛАВА́Я СКО́РАСЦЬ,

вектарная велічыня $\vec{ω}$ , якая характарызуе скорасць вярчэння цвёрдага цела. Модуль вуглавой скорасці $ω = {lim}_{Δ t \to 0}^{} \frac{Δ φ}{Δ t} = \frac{d φ}{d t'}$ , дзе $Δ φ$ — прырашчэнне вугла павароту за прамежак часу $Δ t$ . Вектар $\vec{ω}$ накіраваны ўздоўж восі вярчэння ў той бок, адкуль паварот цела бачны супраць ходу гадзіннікавай стрэлкі (правіла правага вінта). Адзінка вуглавой скорасці ў СІ — радыян за секунду (рад/с).

т. 4, с. 285

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

пертурба́цыя

(лац. perturbatio = расстройства)

1) раптоўнае парушэнне звычайнага, нармальнага ходу чаго-н.;

2) адхіленне ў руху нябеснага цела вакол якога-н. цэнтральнага цела, выкліканае прыцяжэннем іншых нябесных цел.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

пертурба́цыя

(лац. perturbatio = расстройства)

1) астр. адхіленне нябесных цел ад сваёй арбіты пад уздзеяннем сілы прыцяжэння іншых нябесных цел;

2) раптоўнае парушэнне звычайнага, нармальнага ходу чаго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

пат¹

(фр. pat, ад лац. pactum = умова, дагавор)

становішча ў шахматнай гульні, калі адзін з партнёраў не можа зрабіць чарговага ходу, не падставіўшы пад удар свайго караля (партыя лічыцца нічыйнай).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)