ква́дра

(польск. kwadra, ад лац. quadrum = чатырохвугольнік)

1) кожная з чатырох фаз Месяца (маладзік, сход, поўня, ветах);

2) перан. стадыя, фаза, перыяд (напр. к. жыцця).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

стадыя́л

(ад гр. stadion = перыяд, ступень, фаза)

адносна кароткачасовае пахаладанне ўнутры эпохі зледзянення, якое выклікае спыненне краю ледніка на месцы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

фазакампенса́цыя

(ад фаза + кампенсацыя)

ліквідацыя зруху фаз паміж токам і напружаннем у ланцугах пераменнага электрычнага току, што выклікае павелічэнне магутнасці электрычнага рухавіка.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

фазатро́н

(ад фаза + -трон)

устаноўка для паскарэння руху зараджаных часціц (пратонаў, дэйтронаў, альфа-часціц), якая ўжываецца для даследаванняў у галіне фізікі атамнага ядра.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АЎТАФАЗІРО́ЎКА

(ад аўта... + фаза),

з’ява, якая забяспечвае аўтаматычнае падтрыманне сінхранізму (рэзанансу) паміж рухам зараджанай часціцы і зменай паскаральнага электрычнага поля. Абумоўлена залежнасцю прамежку часу паміж паслядоўнымі момантамі паскарэння часціцы ад яе поўнай энергіі. Адкрыта У.І.Векслерам (СССР, 1944) і незалежна Э.М.Макміланам (ЗША, 1945). Выкарыстоўваецца ў асн. тыпах паскаральнікаў: сінхратронах, сінхрафазатронах, фазатронах. На аснове аўтафазіроўкі спраектаваны цыклічныя паскаральнікі зараджаных часціц на вял. энергіі (100 МэВ і вышэй).

т. 2, с. 121

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

аўтафазіро́ўка

(ад аўта- + фаза)

аўтаматычнае падключэнне частаты абарочвання часціцы ў паскаральніку да частаты паскараючага электрычнага поля, якое забяспечвае паскарэнне электронаў, пратонаў і іншых зараджаных часціц.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ква́дра

(польск. kwadra, ад лац. quadra = чатырохвугольнік)

1) кожная з чатырох фаз Месяца (маладзік, сход, поўня, ветах);

2) перан. стадыя, фаза, перыяд (напр. к. жыцця).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Сход 1 ’сумеснае пасяджэнне, збор’ (ТСБМ, Гарэц., Некр. і Байк., Ласт., Бяльк., Растарг.). Дэвербатыў ад сыходзіцца ’збірацца’, да ход, хадзіць, гл.

Сход 2 ’усход (сонца і пад.)’ (Некр. і Байк., Сцяц. Сл., Сл. ПЗБ, ТС), ’усход (кірунак свету)’: тут сход, а там полудзянь (Сл. рэг. лекс., Сцяц. Сл.), ’трэцяя квадра месяца, апошняя фаза’ (Нас., Ласт., Касп., Мядзв., Гарэц., Сл. ПЗБ, ТС, Сцяшк. Сл., ЛА, 2, Растарг., Мат. Гом.). Дэвербатыў ад схо́дзіць ’узыходзіць (пра сонца)’ (Сцяшк., Скарбы, Сл. ПЗБ), ’знікаць’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), што да хадзіць (гл.), параўн. узыхо́дзіць, сысці́.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

КУШЧЭ́ННЕ,

адна з форм галінавання, што прыводзіць да ўтварэння куста. Пры К. з пупышак, якія знаходзяцца на цесна збліжаных вузлах каля асновы матчынага парастка, фарміруюцца прыземныя і падземныя бакавыя парасткі (часта на іх утвараюцца прыдатачныя карані). Бывае ў многіх злакаў, асок, некат. кустоў і кусцікаў. У аднагадовых збожжавых злакаў К. пачынаецца рана (фаза К.) і спыняецца пасля выхаду ў трубку. Забяспечвае павышэнне прадукцыйнасці. У культ. раслін залежыць ад сорту, умоў вырошчвання, агратэхн. прыёмаў.

т. 9, с. 67

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

эксплазі́я

(фр. explosion = выбух, ад лац. explodere = выганяць з шумам)

1) выкід вулканічнага матэрыялу на паверхню Зямлі, які суправаджаецца выбухам, выдзяленнем газаў і інш.;

2) лінгв. фаза артыкуляцыі выбухнога зычнага.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)