Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
То́кар ’рабочы, спецыяліст па апрацоўцы металу, дрэва і пад. шляхам абточвання’ (ТСБМ, Гарэц., Ласт., Некр. і Байк., Арх. Вяр., Вруб.), такар ’тс’ (Стан.), ст.-бел.токар ’токар’ (1557 г., КГС). Укр.то́кар ’тс’, рус.то́карь ’тс’, польск.tokarz ’тс’, звязана з тачыць ’абточваць’ (Брукнер, 573; Фасмер, 4, 70).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
schléifen
*
I
vt
1) тачы́ць, вастры́ць
2) шліфава́ць
3) вайск.разм. муштрава́ць
II
1.
vt цягну́ць, валачы́
2.
vi валачы́цца, цяга́цца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Прата́к ’вельмі рэдкае рэшата’ (Сл. рэг. лекс.). Параўн. чэш.přetak ’сіта, рэшата’, славац. ’ток, гумно’, якое, паводле Махэк₂, 646, з’яўляецца зваротным дэрыватам ад točiti ’кружыць’, што ўказвае на тэхніку ачышчэння збожжа на рэшаце (гл. скружваць). Да ток, тачыць. Відаць, запазычанне праз польскую, калі ўлічыць лінгвагеаграфію, але польск. слова нам не вядома.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́чны ’топкі (пра сала, якое пры смажанні дае многа тлушчу)’ (Мат. Гом., Лекс. Бел. Палесся), ’тлусты (пра сала)’ (брагін., Нар. словатв.; ПСл), то́чная (сала) ’тлустае’ (рэч., лоеў., ЛА, 4), то́чнае ’тс’ (лельч., там жа). Да ток2, тачыць ’ліць, наліваць’ або да тук, тучны (гл.). Галосная асновы пад уплывам *tokъ < *tekti ’цячы’.
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
перета́чиватьIIнесов. (кпереточи́ть)
1.(всё, многое — ножи, карандаши) вастры́ць; (на токарном станке)тачы́ць;
2.(заново, больше чем надо — о ножах, карандашах) пераво́стрываць; (на токарном станке) перато́чваць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Іспата́каць ’зрасходваць, выдаткаваць’ (чэрв., Сл. паўн.-зах.); параўн. рус.поток у выразе поток и разграбление ’поўнае разарэнне, разбурэнне, знішчэнне’, першапачаткова — мера пакарання ў старажытнарускай феадальнай дзяржаве, якая заключалася ў выгнанні з адабрэннем маёмасці (ССРЛЯ), уст.поточить ’раскрасці, разграбіць’, ст.-рус.потокъ, поточениѥ ’выгнанне, ссылка, зняволенне’, поточити ’саслаць у зняволенне, выгнаць’. Прэфіксальнае ўтварэнне ад *točiti (гл. тачыць). Фасмер, 3, 345.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wétzen
1.
vtтачы́ць, вастры́ць
2.
viразм.:
der kann áber ~! — ну і кро́кі ў яго́!, як ён бе́гае!
den Geist ~ — умацо́ўваць дух
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ста́чыць ‘задавальняць’ (Ласт.), ‘быць дастатковым’ (ТС), ста́ча ‘дастатак’ (Сл. рэг. лекс.). Рус.зах., паўд.ста́чить ‘хапаць, быць дастатковым’, польск.starczyć (з XV ст.), ст.-польск.staczyć, чэш.stačit, славац.stačiť ‘тс’. Паўн.-прасл.*statъčiti ‘быць дастатковым’ утворана ад прасл.*statъkъ ‘статак’ (Брукнер, 514; Фасмер, 3, 749; Голуб-Копечны, 348; Борысь, 575).
Стачы́ць ‘сцэджваць, зліваць рэшткі’, сто́чваць ‘тс’ (Нас.). Гл. тачыць3 ‘ліць’.