Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ке́льня1 ’прылада муляра, тынкоўшчыка ў выглядзе трохвугольнай лапаткі для набірання і нанясення раствору на мур’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Бяльк., Гарэц.). З польск.kielnia ’тс’. На польск. глебе адбылася словаўтваральная інавацыя (суфікс ‑nia), першакрыніца — с.-н.-ням.kelle ’тс’ (Слаўскі, 3, 142).
Ке́льня2 ’старая невялікая хата, пакойчык’ (Мат. Гом., Бяльк., Нар. словатв.). Да келля (гл.).
Ке́льня3 ’кузаў у возе ў выглядзе плеценага паўкаўша’ (Нар. словатв.) < польск.kielnia ’тс’, якое з ням.Wagenkelle. Параўн. кельня1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
zapomnieć
зак. забыць; забыцца; запамятаць;
zapomnieć о wszystkim na świecie — забыць пра ўсё на свеце; забыцца на ўсё;
zapomnieć język w gębie разм. маўчаць як мур
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Прыму́рак, прымо́рак, прумо́рак, прімо́рок, пры́морок, пры́морочэк ’тое, што прымуравала, прыбудавала; выступ (радзей выемка), карніз печы, на якім можна сядзець або ставіць, класці што-небудзь; выступ на бакавой сценцы печы, па якім залазяць на печ; ляжанка, тапчан пры печы як яе частка’ (ТСБМ, Інстр. 1, Шушк., Янк. 2, Лексика Пол., З нар. сл., Шатал., Нар. словатв., Жд., Сл. ПЗБ; маладз., дзятл., стаўб., слуц., ЛА, 4; ПСл). Прыставачна-суфіксальнае ўтварэнне ад мур (гл.). Параўн. аналагічнае ўкр.при́мурок ’карніз печы; каменная прыбудова; бакавая сцяна ганчарнай печы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wall
[wɔl]1.
n.
1) сьцяна́f.
blank wall — глуха́я сьцяна́
2) мур -у m., вал -у m.
to drive or push to the wall — прыпе́рці да сьцяны́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Му́ляр1, му́лір ’рабочы, які будуе з цэглы’, ’пячнік’ (ТСБМ, Яруш., Шн. 2, Шат., Касп., Бяльк., Сл. ПЗБ), ст.-бел.муляръ, мураль, мураръ ’тс’ (XV ст.) запазычаны са ст.-польск.mularz, murarz ’тс’, якія (як і іншыя слав.: палаб.mau̯rnĕk, каш.mulåř, н.-луж.muŕaŕ, в.-луж.murjer, muler, славац.murár) узыходзяць да с.-в.-ням.mūrer (Булыка, Лекс. запазыч., 89; Трубачоў, Этимология–1973, 179). Гл. таксама мур, мурава́ць. Сюды ж му́ляр ’птушка, якая робіць гняздо з гразі’ (Совещ. ОЛА — Гомель, 234) — у выніку семантычнага пераносу.
Му́ляр2 ’драўляны вугаль’ (хойн., Мат. Гом.). Да мі́лёр (гл.).
Муля́р ’жывапісец’ (глус., паўд.-усх., КЭС). Да маля́р, маляваць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wall1[wɔ:l]n. сцяна́; мур;
a garden wall садо́вая агаро́джа;
a blank/dead wall глуха́я сцяна́;
a wall of silence сцяна́ маўча́ння
♦
go up the wallinfml раззлава́цца, раз’ю́шыцца;
go to the wallinfml пацярпе́ць няўда́чу; абанкру́ціцца;
bang one’s head against a brick wall бі́цца галаво́й аб сцяну́; намага́цца зрабі́ць немагчы́мае;
drive/push/put/thrust smb. to the wall паста́віць каго́-н. у безвыхо́днае стано́вішча; прыпе́рці да сцяны;
walls have ears і сце́ны ма́юць ву́шы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ГАРАДНІ́ЦА,
помнік горадабудаўніцтва 2-й пал. 18 ст. Комплекс пабудаваны па ініцыятыве А.Тызенгаўза ў 1765—85 у в. Гарадніца (побач з г. Гродна, цяпер у межах горада) з мэтай стварэння буйнога культ.-прамысл. цэнтра на 1500 жыхароў (1765—74, архітэктары І.Мёзер, 1774—85 — Дж.Сака). Уключала 85 будынкаў рознага прызначэння, згрупаваных вакол плошчаў, абапал вуліц і завулкаў. Пры забудове ўпершыню ў гісторыі горадабудаўніцтва Беларусі выкарыстаны тыпавыя праекты, уніфікаваныя канстр. прыёмы, высокія тэмпы буд-ва. У аснове праекта — планіровачныя прынцыпы барока. Большасць будынкаў мела фахверкавую канструкцыю, т.зв. «прускі мур». Забудова складалася з трох асобных, рэгулярна спланаваных зон: адм.-культ., навучальнай, вытв.-жылой. У комплекс Гарадніца ўваходзілі: Гродзенскі дом віцэ-адміністратара, Гродзенскі палац адміністратара, Гродзенскі палац Тызенгаўза, муз. школа, вет. школа, т-р, бат. сад, мануфактуры (суконная, шаўковая, зброевая, фарбавальная і інш.), 20 тыпавых жылых дамоў. Частка ўцалелых пабудоў Гарадніцы знаходзіцца ў працэсе рэстаўрацыі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БОР (Bohr) Нільс Хенрык Давід
(7.10.1885, Капенгаген — 18.11.1962),
дацкі фізік-тэарэтык, адзін са стваральнікаў квантавай механікі. Чл. Дацкай АН (1918), замежны чл.АНСССР (1929) і інш. акадэмій. Скончыў Капенгагенскі ун-т (1908), з 1916 праф. гэтага ун-та. З 1920 дырэктар створанага ім Ін-та тэарэт. фізікі (Ін-т Нільса Бора). У 1943—45 працаваў у ЗША. Навук. працы па квантавай тэорыі атама, ядз. фізіцы, па філас. праблемах прыродазнаўства і тэорыі пазнання. Прапанаваў (1913) квантавую мадэль атама (гл.Бора тэорыя), якая адыграла важную эўрыстычную ролю ў стварэнні квантавай механікі. Прадказаў спантаннае дзяленне ядраў урану, прапанаваў кропельную мадэль і тэорыю састаўнога ядра атама (1936). Сфармуляваў адпаведнасці прынцып і дапаўняльнасці прынцып. Удзельнік барацьбы з атамнай пагрозай. Нобелеўская прэмія 1922.
Тв.:
Рус.пер. — Избр. науч. труды. [Т.]1—2. М., 1970—71.