Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пачэ́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які карыстаецца павагай, пашанай; ганаровы. Каманда парахода на чале з яе капітанам адносілася да нас як да пачэсных сваіх гасцей.Сяргейчык.
2. Які робіць гонар каму‑н. Пачэсны абавязак. Пачэснае заданне. Пачэснае месца. □ Захоплены ідэямі гуманізму, беларускі вучоны ўзяўся за нялёгкую, але пачэсную справу выдання кніг на роднай мове.С. Александровіч.// Які не парушае годнасці каго‑, чаго‑н. Пачэсны мір.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Заўзяты ’ўпарты, напорысты, напружаны’. Рус.завзя́тый, укр.завзя́тий, польск.zawzięty ’тс’, славац.zavzalý ’тс’; параўн. славен.zavzę́ten ’дзіўны, цудоўны; цяжкі на пад’ём’. Паводле формы, дзеепрыметнік на ад *za + vъz‑ę‑ti (гл. узяць), утвораны хутчэй за ўсё па польск. глебе, дзе вядомае і цяпер zawziąć ’узяць’ у ст.-польск. мела шырокае ўжыванне з далейшым развіццём значэння ’узяты’ > ’захоплены’ (у прамым і пераносным сэнсе) > ’упарты’. З польск. у бел.укр. > рус., а таксама славац.Фасмер, 2, 72; Брукнер, 640. Славен. мае іншае значэнне і ўтварэнне і можа лічыцца асобным словам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АБУ́ БЕКР КЕЛЕВІ́
(?—1366),
рамеснік, адзін з кіраўнікоў руху сербедараў у Самаркандзе ў 1365—66. У 1365 пасля ўцёкаў эміра з Самарканда арганізаваў абарону горада ад хана Магалістана Ільяс-Хаджы і прымусіў яго адступіць. Пасля вяртання эміра быў хітрасцю захоплены і пакараны смерцю.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
зачарава́ныізачаро́ваны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад зачараваць.
2.узнач.прым. Які знаходзіцца пад уздзеяннем чараў. Зачараваны скарб. Зачараванае царства. □ [Яліны] стаяць, нібы зачараваныя волаты, ахоўваючы дрымотны спакой нейкага соннага казачнага царства.В. Вольскі.//перан.Захоплены, паланёны чым‑н. Зачараваная зала, здавалася, анямела.Мікуліч.Міншчына, Міншчына мілая. Я зачарован табой.Шымук.// Які выражае захапленне. [Хадкевіч] стаяў, не рухаючыся з месца, і зачараванымі шчаслівымі вачамі глядзеў ёй услед.Васілевіч.
•••
Зачараванае колагл. кола.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Палон ’няволя, у якую трапляе чалавек, захоплены ворагам у час вайны’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Яруш.), пало́ннік ’палонны’ (Нас., Гарэц.). Агульнаслав.: рус., укр.поло́н, ст.-рус.полонъ, ст.-слав.пленъ, польск.plon ’жніва, ураджай’, чэш.plen ’выручка, прыбытак’; ’ураджай’, славац.plen ’здабыча, грабеж’, серб.-харв.пле̑н, пли̏јен ’здабыча’, славен.plén ’здабыча, грабеж’, балг.плен ’палон’. Прасл.pelnъ. Роднасныя літ.pel̃nas ’заслуга, заработак’, pelnaũ, pelnýti ’заслужваць’, лат.pèlna ’заслуга, прыбытак’, ст.-інд.paṇas ’абяцаная узнагарода’, pánatē ’закупляе, скупляе’, грэч.πολέω ’купляю’, ст.-в.-ням.fäli (< *fēli̯a) ’прадажны’, ст.-ісл.falz ’тс’ (гл. Фасмер, 3, 314; там жа і агляд літ-ры).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АВІ́СКАЯ ДЫНА́СТЫЯ
(Aviz, Avis),
дынастыя партуг. каралёў [1385—1580]. Заснавальнік Жуан I. Каралі Авіскай дынастыі праводзілі палітыку абмежавання феад. знаці. Прадстаўнікі: Жуан І [1385—1433], Дуарці І [1433—38], Альфонс V [1438—81], Жуан II [1481—95], Мануэл І [1495—1521], Жуан III [1521—57], Себасцьян І [1557—79], Энрыкі І [1578—80]. Пасля спынення Авіскай дынастыі прастол у Партугаліі захопленыісп. каралём Філіпам II і ўстаноўлена дынастычная унія Партугаліі і Іспаніі.