Перапона ’тое, што стрымлівае доступ куды-небудзь’ (ТСБМ), ’папярочная планка ў аконнай раме’ (свісл., Шатал.), перапона, пэрэпо́н ’дыяфрагма’ (ваўк., івац., ЛА, 1; ТСБМ), перапона ’тс’ (шчуч., ваўк., Сл. ПЗБ); перапоны ’планкі на капылах саней’ (Сцяшк. Сл.), перапо́нка ’перапона ў вуллі — умацаванне вашчыны ў стаяку’ (лельч., Мат. Гом.); укр.пэ̂рэ̂по́на ’тс’ (Анох.); рус.перепо́на ’плеўка ў целе жывёлы, абалонка ў расліны’, ’пераплёт у раме’, польск.przepona ’перашкода’, ’дыяфрагма’, ’перагародка’, чэш.přepona, славац.prepona ’гіпатэнуза’, славен.prepóna ’перагародка’, серб.-харв.пре̏пона ’перашкода’, ’паха’, прѐпонка ’дыяфрагма’, макед.препон ’перашкода’, ’перагародка’. Да прасл.*per‑ > пера- і pętі > пяць (гл.) з асновай *pon‑ (іншыя ступені: *pьn‑ і *pin‑). Сюды ж перапонка, якое з рус.перепонка < перепона ’скура, абалонка’ (Шанскі-Баброва, 230).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напусці́ць, -пушчу́, -пу́сціш, -пу́сціць; зак.
1.каго-чаго. Даць доступ куды-н. вялікай колькасці каго-, чаго-н.
Н. людзей у залу.
Н. вады ў ванну.
Н. холаду ў хату.
2.што і чаго на каго (што). Надаць сабе, сваім паводзінам нейкі выгляд, характар (разм.).
Н. на сябе строгасць.
3.каго-што на каго-што. Накіраваць для нападу (разм.).
Н. сабак на звера.
4.што. У народных павер’ях: з дапамогай нейкай вышэйшай сілы наслаць на каго што-н.
Н. чары, хваробу.
5.што і чаго. Дадаць, павялічыць у памеры пры раскроі.
Н. на швы.
|| незак.напуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз.на́пуск, -у, м. (да 1—3 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
accession
[əkˈseʃən]
n.
1) уступле́ньне n. (на трон), прыхо́д -у m. (да ўла́ды); атрыма́ньне n. (стано́вішча, пра́цы)
2) прыро́ст -у; дада́так -ку, набы́так -ку m.
new library accessions — но́выя набы́ткі бібліятэ́кі
3) до́ступ -у m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ВУАЦЮ́Р (Voiture) Венсан
(24.2.1598, г. Ам’ен, Францыя — 25.5.1648),
французскі паэт; прадстаўнік барочнай прэцыёзнай літаратуры. Чл. Французскай акадэміі (1635). Сын гандляра віном, які атрымаў доступ у арыстакратычны салон маркізы Рамбуйе і надоўга стаў заканадаўцам самага вытанчанага густу і паэтычнай дасціпнасці. Яго санеты, стансы, пасланні, песні, рандо вызначаліся адмысловасцю формы і друкаваліся ў калектыўных зб-ках «Збор розных рандо» (1639), «Гэтага часу добрых вершаў новы збор» (1640). У 1650 выйшаў збор твораў Вуацюра, які ўключаў і лісты паэта, прызначаныя для публічнага чытання. Культываваў формы трыялета, рандэля, рандо, што паўплывала на франц. паэзію канца 19 ст., а праз яе — на еўрапейскую, у т. л. на М.Багдановіча.
Тв.:
Рус.пер. — [Стихи] // Европейская поэзия XVII в. М., 1977;
[Стихи] // Колесо фортуны: Из европейской поэзии XVII в. М., 1989.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
wstęp, ~u
м.
1. уваход, доступ;
wstęp wzbroniony — уваход забаронены;
bilet ~u — уваходны білет;
2. уводзіны; прадмова; уступ;
na samym ~ie — з самага пачатку
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
access
[ˈækses]
n.
1) до́ступ -у; дае́зд -у, падыхо́д -у m.; пра́ва на пад’е́зд, на ўвахо́д, на карыста́ньне
access to a mountain town — до́ступ да го́рнага мястэ́чка
2) спо́саб ці сро́дак до́ступу
A ladder provided the only access to the attic — Драбі́на была́ адзі́ным сро́дкам до́ступу на гары́шча
3) надыхо́д -у m.
the access of winter — надыхо́д зімы́
4) ата́ка f., пры́ступ -у m.
the access of her asthma in the spring — е́йныя пры́ступы а́стмы ўве́сну
5) Figur. вы́бух -у m. (гне́ву, ша́лу, ра́дасьці)
6) пабо́льшаньне n.; дада́так -ку m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
увахо́дм.
1. (месцадляпраходу) Éingang m -(e)s, -gänge;
гало́ўны ўвахо́д Háupteingang m;
2. (дзеянне) Eintritt m -(e)s, -e; Betréten n -s; Zútritt m -(e)s, -e (доступ);
увахо́д забаро́неныÉintritt verbóten;
пла́та за ўвахо́дÉintrittsgeld n -es, -er; камп.Ínput m, n -s, -s;
увахо́д і вы́хадÍnput-Ótput m, n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ВАТЫКА́НСКАЯ АПО́СТАЛЬСКАЯ БІБЛІЯТЭ́КА,
афіцыйная папская бібліятэка ў Рыме. Засн. ў 4 ст. У 1990 у фондах 1,3 млн. адзінак, у т. л. каля 8 тыс. інкунабул і каля 100 тыс. графічных твораў мастацтва. Неаднаразова знішчалася і мяняла месцазнаходжанне (Рым, Латэран, Авіньён). Сучасны выгляд б-ка набыла ў 15 ст. пры папе Мікалаю V, які арганізаваў скрыпторый (майстэрню па перапісванні кніг) і забяспечыў доступ да бібліятэчнага збору шырокай публікі. У 16 ст. папа Сікст V перанёс б-ку ў Ватыканскі палац, дзе яна знаходзіцца і цяпер. У 1911—18 мадэрнізавана А.Рацы (будучы папа Пій XI). Абслугоўвае царк. і навук. ўстановы. У фондах б-кі адна з найбагацейшых у свеце калекцый рукапісаў (больш як 61 тыс. адзінак) і аўтографаў (Фамы Аквінскага, Ф.Петраркі, Т.Таса, М.Лютэра, Мікеланджэла, усяго каля 100 тыс.), каштоўныя прыватныя кнігазборы: шведскай каралевы Крысціны, сем’яў Борджа, Барберыні, Кіджы, Росі. Выдае каталогі спец. збораў, тыражуе фотакопіі і мікрафільмы інкунабул. Пры б-цы 3 музеі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
перакры́ць, ‑краю, ‑крыеш, ‑крые; зак., што.
1. Накрыць нанава, яшчэ раз, іначай. Перакрыць будынкі гонтамі. □ Дах пацёк, і адзін бок прыйшлося перакрыць саломай, а другі — толькі залатаць.С. Александровіч.
2. Закрыць, спыніць свабодны рух, цячэнне, наступленне чаго‑н. [Падун] павінен знікнуць пад вадой, калі Ангару канчаткова перакрыюць.Корбан.— Я перакрыў трубы, — таямніча.. паведаміў Стралецкі, — каб замарозіць вадакачку.Гурскі.// Закрыўшы, перагарадзіўшы што‑н., спыніць доступ. — Калі шлях.. выпадкам перакрыюць, бяжыце вось сюды.Асіпенка.
3. Перавысіць якія‑н. паказчыкі, вынікі і пад.; апярэдзіць. Перакрыць норму. Перакрыць планавае заданне. Перакрыць графік. □ Цяпер мы ўсе вышыні перакрылі, Да сонечных шляхоў зрабіўшы смелы марш.Хведаровіч.// Заглушыць якімі‑н. гукамі, галасамі іншыя гукі і галасы. Касцельны звон перакрылі раптоўны піск цыркуляркі і грукат матора.Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
акно́, ‑а; мн. вокны, акон, вокнам; н.
1. Праём у сцяне будыніны для святла і паветра. Дом на пяць акон.// Зашклёная рама. Уставіць акно. Разбіць акно.// Падаконнік. Палажыць на акно. Сядзець на акне.// Растуліна ў якім‑н. апараце, машыне. Скідальнае акно ў жняярцы.//перан. Выхад, доступ да чаго‑н. Рэвалюцыя адкрыла нашым людзям акно ў шырокі свет.«Полымя».
2. Рэшткі вадаёма ў балоце, дрыгве; апарына. Дзе-нідзе свінцовымі вокнамі зманліва блішчалі праёмы вады.Ракітны.
3.Разм. Вольны прамежак часу ў раскладзе заняткаў педагога.
•••
Венецыянскае акно — вялікае акно, якое складаецца з трох частак (звычайнага акна і двух паўакон па баках).
Глухое акно — акно, зробленае для формы, а не для карыстання.
Італьянскае акно — акно з трох ці чатырох створак.
Чортава акно — глыбокая ўпадзіна з вадою сярод балота.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)