ва́ртаIж.вайск. Wáche f -, -n, Bewáchung f -, -en; Wáchposten m -s, -;
ганаро́вая ва́ртаÉhrenwache f; Tótenwache f (каля труны);
стая́ць на ва́рце, не́сці ва́рту Wáche stehen* [haben];
змяні́ць ва́рту die Wáche áblösen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Вы́ган ’паша, участак каля вёскі, куды выганяюць жывёлу’ (Касп., Шат., Янк. I, Яруш., З нар. сл., Інстр. I, Яшк., БРС); укр.ви́гін, рус.вы́гон, польск.wygon, чэш.výhon, славац.výhon. Ад выганя́ць, гл. гнаць; параўн. структурны адпаведнік літ.ìšgana ’выган, прагон’, gãnýti ’пасвіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Міз, міс ’паміж’, ’сярод’ (Кліх, Янк. 2, ТС; лях., дзярж., лаг., Сл. ПЗБ; КЭС, лаг.; пух., З нар. сл.), ’каля’ (Растарг.), ’побач’ (стол., Сл. Брэс.). Укр.чарніг.міз, рус.смал., арханг.мез, ме́зду, ме́зу ’тс’. Узнікла з між (гл.) як вынік мазурэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прызе́місты ’нізкі на выгляд; прысадзісты’, прызёмісты ’тс’ (Нас.), прізёмістый ’тс’ (Бяльк.), прызё́мкуваты ’прыземісты; невысокі ростам, але шырокі ў плячах’ (Клім.). Прыставачна-суфіксальнае ўтварэнне ад зямля́ (гл.), параўн. рус.призе́мистый ’тс’, укр.призе́мний ’нізкі, які расце каля самай зямлі’, призе́мок ’маленькага росту, каржакаваты чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэбеза́, рэбе́знік ’ірдзест (расліна)’ (ТС). Магчыма, суадносіцца са славацк.ríbezle ’парэчкі’ (і парэчкі, і ірдзест растуць каля рэк), серб. і харв.ribȋz, ribizl ’тс’, славен.ríbez ’тс’ < ням.Ribísel, якое з познелац.rybes(ium) < араб.rībās ’гатунак рэвеня’ (Скок, 137; Сной, 537).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сту́ты ‘калы, падпоркі пад козлы, на якіх уручную распілоўваюцца дошкі’ (дзісн., КЭС), сту́твы ‘прыстасаванне ў выглядзе двух колаў, якія падстаўляюцца пад канец бервяна каля козлаў’ (мёрск., ЖНС). З лат.stute, stuta ‘падпоркі’, якое з с.-н.-ням.stute ‘тс’ (Мюленбах-Эндзелін, 3, 1108).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падбо́льшыць, ‑шу, ‑шыш, ‑шыць; зак., што.
Абл. Зрабіць большым. У лямпе падбольшылі агонь, і праз акно можна было з двара бачыць, як стаяць каля стала і гаспадар, і госць.Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наспе́х, прысл.
Спяшаючыся, паспешліва. Умыўшыся, Даніла наспех паснедаў і выйшаў на двор.Краўчанка.Часам бацька перасылаў дадому наспех напісаную пісульку.Даніленка.Камандзіры сабраліся на нараду каля наспех зробленага будана.Федасеенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прылу́жжа, ‑а, н.
Мясцовасць, размешчаная вакол лугу, каля лугу. У лузе панавала дзівосная міратворная цішыня, якая, здавалася, .. не прымала ніводнага гуку з вёсак, што разбегліся ўдалечы па пагорках прылужжа.Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыме́жны, ‑ая, ‑ае.
Які знаходзіцца, размяшчаецца каля мяжы. Прымежная вёска. □ [Гарадок] круглыя суткі ў любую пару года жыве напружана-баявым жыццём, і кожны кавалачак прымежнай зямлі — .. знаходзіцца пад няспынным наглядам.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)