вегетаты́ўны
(с.-лац. vegetativus)
які служыць для жыўлення і росту жывёльных і раслінных арганізмаў;
в-ая нервовая сістэма — частка нервовай сістэмы, якая рэгулюе абмен рэчываў у арганізме;
в-ае размнажэнне — непалавое размнажэнне, пры якім новы арганізм утвараецца з часткі мацярынскага.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
гра́фік
(гр. graphikos = начэрчаны)
1) схема, якая пры дапамозе крывых ліній паказвае стан, развіццё чаго-н.;
2) каляндарны план работ з дакладнымі паказчыкамі норм (напр. г. выпуску прадукцыі);
3) мат. крывая на плоскасці, якая паказвае залежнасць функцыі 4 ад аргумента 2.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
інварыя́нт
(н.-лац. invarians, -ntis = які не змяняецца)
1) велічыня, якая застаецца нязменнай пры тых ці іншых пераўтварэннях, напр. плошча фігуры, вугал паміж дзвюма прамымі;
2) лінгв. структурная адзінка мовы (фанема, марфема, лексема і г.д.) у адцягненні ад яе канкрэтных рэалізацый.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
каапера́цыя
(лац. cooperatio = супрацоўніцгва)
1) форма арганізацыі працы, пры якой значная колькасць людзей удзельнічае ў адным або розных, але звязаных паміж сабой працэсах працы;
2) калектыўнае вытворчае або гандлёвае аб’яднанне, якое ствараецца на сродкі яго членаў (напр. сельскагаспадарчая к., спажывецкая к.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
экстрапаля́цыя
(ад экстра + лац. polire = рабіць гладкім)
1) пашырэнне вывадаў, атрыманых пры вывучэнні адной часткі з’явы, на іншыя яе часткі;
2) мат. вылічэнне па шэрагу дадзеных значэнняў матэматычнага выражэння іншых значэнняў яго, якія знаходзяцца па-за гэтым радам (проціл. інтэрпаляцыя 1).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
jack [dʒæk]n.
1. tech. дамкра́т, пад’ёмнае прыстасава́нне
2. tech. гняздо́ (для падключэння электроннага абсталявання)
3. вале́т (у картах)
♦
a jack of all trades ≅ ма́йстар на ўсе ру́кі (магчыма пры гэтым не вельмі спрактыкаваны, не вельмі ўмелы)
jack around [ˌdʒækəˈraʊnd] phr. v. AmE, infml наўмы́сна перашкаджа́ць, не дапамага́ць у яко́й-н. спра́ве
jack in [ˌdʒækˈɪn] phr. v.
1. BrE, infml кіда́ць рабі́ць што-н., кіда́ць займа́цца чым-н.;
Last year she jacked in her job. Летась яна кінула працу.
2. infml падключы́цца да камп’ю́тарнай сістэ́мы;
I’m trying to jack in the Internet now. Я зараз спрабую падключыцца да інтэрнэту.
jack up [ˌdʒækˈʌp] phr. v.
1. падыма́ць (дамкратам)
2. infml зна́чна ўзніма́ць, павялі́чваць (кошты, падаткі і да т.п.)
3. infml уво́дзіць нарко́тык у кроў
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
of [ɒv, əv] prep.
1. : паказвае на прыналежнасць, перадаецца родн. скл.;
a friend of my parents ся́бар маі́х бацько́ў;
the role of the teacher ро́ля наста́ўніка;
the property of the state дзяржа́ўная маёмасць/ула́снасць
2. : паказвае на складаную частку чаго-н., пэўную колькасць чаго-н., перадаецца родн. скл.;
the leg of the table но́жка стала́;
a bag of potatoes мех бу́льбы
3. : паказвае на хвіліны пры вызначэнні часу па гадзінніку, назву месяца пасля даты;
a quarter of twelve адзіна́ццаць со́рак пяць, без чвэ́рткі двана́ццаць;
the ninth of April дзявя́тае красавіка́
4. (паказвае на матэрыял) з;
made of plastic зро́блены з пла́стыку
5. (паказвае на прычыну, падставу) ад, з, з-за, па;
die of hunger паме́рці ад/з го́ладу;
of one’s own accord добраахво́тна, па ўла́сным жада́нні
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Ды́рда ’дзяўчынка-гарэза, якая выйшла з дзіцячага ўзросту і бегае ў кароткай кашулі’, ’чалавек высокага росту і асабліва той, хто мае доўгія ногі’, ды́рдас ’хлопчык-гарэза, які выйшаў з дзіцячага ўзросту і бегае ў кароткай кашулі’ (Нас.). Паводле Лаўчутэ (Лекс. балтызмы, 19), гэтыя два словы ў даных значэннях зафіксаваны толькі ў бел. мове і на слав. глебе не этымалагізуюцца. Лаўчутэ мяркуе, што крыніцай гэтых лексем былі літ. *dirda, *dirdas (параўн. літ. dirdinė́ti ’сланяцца, бяздзейнічаць’). Ад ды́рда, відавочна, утвораны дзеяслоў ды́рдзіцца ’выцягваць ногі пры смерці’ (Касп.). Параўн. яшчэ вельмі няпэўныя меркаванні ў Сл. паўн.-зах. (пад ды́рда). Няпэўна таксама Трубачоў (Эт. сл., 5, 201) звязвае ды́рда з ды́лда.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зато́н ’невялікі заліў, завадзь’. Рус., укр. затон ’заліў з мала рухомай вадой; завадзь’, польск. zatona ’тс’, н.-луж. zatoń ’бездань, яма ў вадзе, дрыгва’, чэш. zátoń, zátuň ’заліў, мель’, славац. zátoň ’ціхае месца’, славен. zatòn ’заход сонна’, ’заліў’, ’востраў’, ’балота’, серб.-харв. за́тон ’заліў’, балг. (у тапонімах) загон. Ст.-рус. затонъ ’затон’ (з XV ст.). Прасл. zaton, za‑topn‑ъ, відаць, ад za‑top‑nǫ‑ti, магчыма, пры ўздзеянні topnja > тоня (гл.) з першасным значэннем ’месца, што затапляецца’. Гл. тапіць, тануць. Фасмер, 2, 83; Шанскі, 2, З, 69; Аткупшчыкоў, Из истории, 234; Талстой, СГТ, 170; БЕР, 1, 613; Нітшэ, 297; Шутц, Georgaph., 83; Юркоўскі, Ukr. hydrogr., 85.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Катэ́лка ’хлебны, гліняны шарык’ (Касп.). Не вельмі яснага паходжання; няма, здаецца, падобных форм у іншых мовах (гл. СРНГ, Даль, Трубачоў, Эт. сл.). Зыходзіць трэба, магчыма, з вядомага ўтварэння, празрыстага марфалагічна *katalъka (ад *katati; з элементам ‑l‑, што сустракаецца ў дзеепрыметніках мінулага часу). Параўн. у Даля: ката́лка ’што качаюць, дзіцячыя цацкі на колах; чым качаюць, качалка для качання бялізны; на чым катаюцца, каток, горка, рагожка для катання’ (гл. яшчэ СРНГ, 13, 121–122). Магчыма, калісьці націск быў на першым складзе (параўн. рус. ка́талки ’гульня ў шар’). Пры перанясенні націску на другі склад нібы аднаўляецца вакалізм «э» пад націскам. Параўн. чаргаванне ў бел. мове э — а ў залежнасці ад месца націску.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)