ста́рый в разн. знач. стары́;
ста́рая ло́шадь стары́ конь;
ста́рый друг стары́ друг;
ста́рые кни́ги стары́я кні́гі;
ста́рое удостовере́ние старо́е пасве́дчанне;
ста́рая и́стина стара́я і́сціна;
ста́рая моне́та стара́я мане́та;
ста́рый режи́м стары́ рэжы́м;
ста́рый текст стары́ тэкст;
ста́рый-преста́рый ве́льмі стары́;
◊
по ста́рой па́мяти па старо́й па́мяці;
стар и мал стары́ і малы́;
Ста́рый свет Стары́ свет;
ста́рый конь борозды́ не по́ртит стары́ вол баразны́ не псуе́ (не скры́віць); у старо́й пе́чы аго́нь до́бра гары́ць; сі́вы, але́ ма́ю сі́лы;
ста́рого воробья́ на мяки́не не проведёшь старо́га лі́са не ашука́еш; старо́га вераб’я́ на мякі́ну не зло́віш.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
stawać
stawa|ć
незак.
1. спыняцца; затрымлівацца;
koń ~ł po drodze — конь спыняўся ў дарозе;
2. станавіцца; падымацца;
~ć na głowie — станавіцца на галаву;
włosy stają na głowie — валасы становяцца дыбам
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Sanior est pisce
Здаравейшы за рыбу*.
Здоровее рыбы.
бел. Яго і доўбняй не заб’еш. На яго ніякай немалы няма.
рус. Здоров как бык/боров. На нём хоть воду вози. Здоров как бык, и не знаю, как быть. Его сразу не похоронишь.
фр. Se porter comme le Pont-Neuf (Чувствовать себя как Новый Мост).
англ. As strong as a horse (Сильный, как конь).
нем. Gesund wie ein Fisch im Wasser (Здоров, как рыба в воде).
* У старажытнасці лічылі, што рыба ніколі не хварэе.
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
мале́ча, ‑ы, ж.
Разм.
1. зб. Маленькія дзеці, жывыя істоты; драбната, драбяза. Малеча і старыя.. з дня ў дзень снавалі па лесе з лазовымі каробкамі і кошыкамі. Мележ. У школе дзевяцікласнікі не вельмі сябравалі з сямікласнікамі. Лічылі сямікласнікаў малечай. Арабей. Дзятлава малеча ў голым дупле на пацярусе і стружках вырастае. Клышка.
2. Маленькае дзіця, дзіцяня. Але глядзі, чаму не спіць малеча? Чаму з калыскі цягне ручаняткі? Дзяргай. Пашчыпваючы свае, яшчэ не па гадах залацістыя вусы, .. [конюх] гаварыў замілавана: — Малеча... А які конь, брат, вырасце! Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
памылі́цца, ‑мылюся, ‑мылішся, ‑моліцца; зак.
Зрабіць памылку. [Мяснікоў] можа памыліцца, але здольны прызнаць памылку і хутка яе выправіць. Гурскі. Хто можа з.. [Аленаю] справіцца. Не толькі на полі.. А пасадзі яе за кросны! Няхай другая паспрабуе выткаць абрусы і коўдры ў шаснаццаць нітоў! А яна не памыліцца, не зблытае. Чарнышэвіч. — Можа, мы памыліліся? — выказаў меркаванне Валодзя. — Можа, гэта зусім не конь іржаў, а птушка якая? Курто. // у кім. Скласці пра каго‑н. няправільнае ўяўленне. Каб не памыліцца ў чалавеку на вайне, трэба ўбачыць яго ў небяспецы. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прымаўля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., каго-што і без дап.
1. Гаварыць, вымаўляць што‑н., суправаджаючы якое‑н. дзеянне; прыгаворваць. Калі лажыўся на далонь З сявенькі завадскі авёс, Я прымаўляў: — Расці, каб конь Браў з ходу лёгка цяжкі воз. Астрэйка. Прымаўляючы «а давай, братка, пабачым, ці смачны дарожны хлеб», .. [Кузьма Чорны] разламаў акрайчык на роўныя кавалкі і адзін падаў мне. Кірэенка.
2. Уст. Угаворваць каго‑н. што‑н. зрабіць. Крыўдна трохі і на бацьку, што прымаўляў .. [Насту] ісці [замуж] — ды стары ён, што ты возьмеш з яго... Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
hack
I [hæk]
1.
v.t.
1) сячы́, рэ́заць няро́ўна, абы-я́к
2)
а) матыкава́ць
б) зраза́ць каля́ ко́раня
2.
v.i.
1) спрычыня́ць рэ́заную ра́ну
2) ка́шляць сухі́м ка́шлем
3.
n.
1)
а) рэ́заная ра́на
б) засе́чка на дрэ́ве
2) прыла́да, сяке́ра f.; кі́рка, маты́ка f.
3) сухі́ ка́шаль
II [hæk]
1.
n.
1)
а) наёмны конь ці фурма́нка
б) informal таксі́ n., indecl.
2) верхавы́ ці запражны́ конь
3) кля́ча f.
4) літарату́рны падзёншчык, кампіля́тар -а m.
2.
v.i.
1) е́хаць ступо́ю
2) informal быць таксі́стам
3.
v.t.
1) рабі́ць бана́льным, зьбі́тым, шаблённым
2) informal піса́ць на кале́не
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
бы́стрый
1. (стремительный) ху́ткі; шпа́ркі;
бы́строе тече́ние ху́ткае цячэ́нне;
бы́стрый бег ху́ткі (шпа́ркі) бег;
2. (резвый, живой) ху́ткі, жва́вы;
бы́страя ло́шадь ху́ткі (жва́вы) конь;
3. (быстро протекающий) шпа́ркі, ху́ткі;
бы́стрый рост промы́шленности шпа́ркі (ху́ткі) рост прамысло́васці;
4. (короткий, беглый) ху́ткі;
бы́стрый взгляд ху́ткі по́зірк.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Во́рчык 1 ’барак, пры дапамозе якога запрагаюць каня ў плуг; брусок з жалезным крукам на сярэдзіне, за які зачэпліваюцца пастронкі’ (БРС, КТС, Нас., Касп., Гарэц., Бяльк., Др.-Падб., Мядзв., Сцяшк.). Рус. о́рчик ’перакладзіна, барак для пастронкаў вупражы каня’, укр. во́рчык, польск. orczyk ’тс’. Запазычана з с.-в.-ням. ortschit, н.-в.-ням. Ortscheit ’тс’ праз польск. мову (Міклашыч, 225; Мацэнаўэр, 265; Більфельдт, 29). С.-в.-ням. слова ўтворана з ort ’вастрыё, канец’ і schit ’палена’ (Фасмер, 3, 155). Праабражэнскі (1, 659) дапускае магчымасць зваротнага ўздзеяння польск. orczyk на ням. і набліжае орчик да арчак (гл.), о́рчак ’лука, драўляны каркас сядла’, што менш верагодна.
Во́рчык 2 ’прыпрэжаны конь’ (Мат. Гом.). Гл. варчык.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лы́ска ’пралышанае месца на бервяне’ (Бяльк.), ’жывёла (карова, конь, сабака) з белай плямай на ілбе’ (Нас.; КЭС, лаг.; паўн.-зах., пін., КЭС), ’птушка лысуха, Fulica atra’ (светлаг., Мат. Гом.; Федз.–Доўб.). Укр. ли́ска, рус. лыска, польск. łyska, каш. lëska, liska, н.- і в.-луж. łyska, чэш., славац. lyska, славен. lȋska ’карова’, črna liska ’лысуха’, серб.-харв. ли̏ска, балг. лиска. Прасл. lysъka ’лысуха’, ’свойская жывёліна з белай плямай на ілбе’, ’месца аголенае і свяцейшае за астатняе’ (Слаўскі, 5, 419–421). Утворана ад прыметніка lysъ > лы́сы (гл.). Аналагічна і ў іншых мовах, напр., ням. Blesse ’белая пляма ў жывёл на ілбе’ ∼ Blasshuhn ’вадзяная курка’ (гл. яшчэ Скок, 2, 307; БЕР, 3, 423).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)