прыміты́ў
(лац. primitivus = першапачатковы, першабытны)
1) нешта простае, неразвітае ў параўнанні з пазнейшым, больш дасканалым;
2) твор мастацтва з параўнальна невысокай тэхнікай выканання, які належыць да ранніх стадый развіцця культуры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ско́лько
1. нареч. ко́лькі;
2. мест. ко́лькі (род., предл. ко́лькіх, дат. ко́лькім, вин. ко́лькі, ко́лькіх, твор. ко́лькімі);
◊
ско́лько душе́ уго́дно ко́лькі хо́чаш, ко́лькі душа́ хо́ча (жада́е);
ско́лько лет, ско́лько зим! ко́лькі лет, ко́лькі зім!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
БАНТЫ́Ш-КАМЕ́НСКІ Мікалай Мікалаевіч
(27.12.1737, г. Нежын, Украіна — 1.2.1814),
украінскі і рас. гісторык, архівіст, археограф. Вучыўся ў Кіеўскай (1745—54) і Маскоўскай (1754—58) духоўных акадэміях, Маскоўскім ун-це (1758—62). З 1783 кіраўнік Маскоўскага архіва Калегіі замежных спраў. Даследаванні і публікацыі дакументаў па гісторыі знешняй палітыкі Расіі. Гал. твор — «Агляд знешніх зносін Расіі (да 1800 г.)» (ч. 1—4, 1894—1902). У 1813 падрыхтаваў да друку 1-ы т. «Збору дзяржаўных грамат і дагавораў» і заўвагі да яго. Аўтар падручнікаў.
т. 2, с. 283
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АПАЛО́Г
(грэч. apologos літар. апавяданне),
у старажытнагрэчаскай і ўсх. л-ры кароткі павучальны апавядальны твор, пабудаваны на алегарычным паказе жывёл і раслін. Блізкі да байкі, але вобразы ў апалогу менш канкрэтныя, большае месца займае дыдактычны элемент. Найб. вядомы збор апалога — у стараж.-інд. кнізе на санскрыце «Панчатантра» (3—4 ст.; у араб. і перс. перапрацоўках «Каліла і Дзімна», каля 750). Апалогі ўключаліся ў рэліг. і дыдактычныя аповесці («Гісторыя пра Варлаама і Іасафа»), Традыцыі гэтага жанру выкарыстаў Я.Колас у паэме «Сымон-музыка».
т. 1, с. 415
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЯЛЯ́ЕЎ Мітрафан Пятровіч
(22.2.1836, С.-Пецярбруг — 4 ці 10.1.1904),
рускі муз. дзеяч, выдавец, мецэнат. У яго доме ў 1880—90-я г. збіраліся пецярб. кампазітары т.зв. Бяляеўскага гуртка на чале з М.Рымскім-Корсакавым. Заснаваў Глінкаўскія прэміі (1884, пакінуў фонд для іх), «Рускія сімф. канцэрты» (1885), выд-ва «М.П.Бяляеў у Лейпцыгу» з нотагандл. базай у Пецярбургу (1885), «Рускія квартэтныя вечары» (1891). Старшыня Пецярб. т-ва камернай музыкі (з 1898); наладжваў штогадовыя конкурсы на лепшы камерна-інстр. твор (з 1892, з прысуджэннем прэмій).
т. 3, с. 405
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
канцэ́рт
(польск. koncert, ад іт. concerto)
1) публічнае выкананне музычных і іншых твораў па загадзя складзенай праграме;
2) буйны музычны твор для аднаго інструмента ў суправаджэнні аркестра (напр. к. для скрыпкі).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
не́чы (род. не́чага, дат. не́чаму, вин. не́чы, не́чага, твор., предл. не́чым; ж. не́чая, ср. не́чае; мн. не́чыя) мест. неопр., м. че́й-то;
◊ з не́чае ла́скі — благодаря́ чье́й-то услу́ге, благодаря́ кому́-то, из-за кого́-то
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Арыгіна́л ’твор ці дакумент у першапачатковай форме’, ’своеасаблівы чалавек’. Першае значэнне зафіксавана яшчэ ў 1599 г. Жураўскі, Працы IM, 7, 215 (у форме оріиналъ), Гіст. лекс., 110: оригиналъ, Гіст. мовы, 1, 258; орииналъ (іншыя формы — Булыка, Запазыч.); Гарб. фіксуе originarii, originales у значэнні ’асобы, што паводле нараджэння належаць да пэўнага стану’, што ў пэўным сэнсе можа лічыцца папярэднім да сучаснага другога значэння. У станаўленні сучаснай семантычнай структуры слова, у прыватнасці ва ўзнікненні друкарскага значэння слова ’крыніца (машынапіс), па якой набіраецца тэкст’, адыграла ролю руская мова (Крукоўскі, Уплыў, 78; Гіст. мовы, 2, 146; Гіст. лекс., 252), для якой адпаведную ролю, верагодна, адыгралі нямецкая і французская мовы. Крыніца беларускага і рускага слоў — лац. originalis ’арыгінальны, першапачатковы’. Для старабеларускага слова, магчыма, не трэба абавязкова знаходзіць мову-перадатчык; для рускай такой лічаць польскую ці нямецкую (Фасмер, 3, 152).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
арты́кул, ‑а, м.
1. Навуковы або публіцыстычны твор невялікага памеру ў зборніку, часопісе або газеце. Газетны, публіцыстычны артыкул.
2. Асобны раздзел, параграф у розных юрыдычных дакументах. Артыкул крымінальнага кодэкса. Артыкулы дысцыплінарнага статута.
3. Раздзел фінансавага плана, каштарыс, які вызначае крыніцу даходаў або мэту расходаў. Расходны артыкул.
4. Разрад, від чаго‑н. Важны артыкул экспарту.
5. Тып вырабу, умоўнае абазначэнне тавараў. Артыкул тканіны.
[Ад лац. articulus — частка, раздзел.]
•••
Перадавы артыкул — рэдакцыйны артыкул, змешчаны на першым месцы ў газеце, часопісе, у якім асвятляюцца найважнейшыя надзённыя пытанні.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
merit [ˈmerɪt] n.
1. ва́ртасць;
a work of great artistic merit твор вялі́кай маста́цкай ва́ртасці
2. pl. merits до́брыя я́касці; перава́гі, плюсы́;
I don’t see any merits in being rich. Я не бачу ніякіх плюсоў у багацці.
3. заслу́га;
judge smb. on merit судзі́ць каго́-н. па заслу́гах;
Everyone is selected on merit. Кожнага выбіраюць па заслугах.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)